{"id":941,"date":"2015-12-09T10:07:10","date_gmt":"2015-12-09T09:07:10","guid":{"rendered":"http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/?p=941"},"modified":"2015-12-12T11:22:16","modified_gmt":"2015-12-12T10:22:16","slug":"zapomnielismy-co-dla-niej-dobre-czyli-analiza-grzechow-pszczelarstwa-ostatnich-dziesiecioleci","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/zapomnielismy-co-dla-niej-dobre-czyli-analiza-grzechow-pszczelarstwa-ostatnich-dziesiecioleci\/","title":{"rendered":"Zapomnieli\u015bmy, co dla Niej dobre… czyli analiza grzech\u00f3w pszczelarstwa ostatnich dziesi\u0119cioleci"},"content":{"rendered":"

Artyku\u0142 zosta\u0142 opublikowany w grudniowym numerze miesi\u0119cznika “Pszczelarstwo<\/a>” 12\/2015<\/em><\/h3>\n

 <\/p>\n

Selekcja niezgodna z naturalnymi potrzebami gatunku<\/b><\/span><\/span><\/p>\n

W poprzedniej publikacji (\u201ePszczelarstwo” 11\/2015<\/em>) starali\u015bmy si\u0119 wykaza\u0107, dlaczego d\u0142ugofalowe zwalczanie roztoczy Varroa jest nieracjonalne i przynosi wi\u0119cej szkody ni\u017c po\u017cytku. Ale samo nieustanne leczenie pszcz\u00f3\u0142 nie jest jedynym powodem, dla kt\u00f3rego gatunek Apis mellifera ma si\u0119 \u017ale. My, pszczelarze, pope\u0142niamy wiele \u201egrzech\u00f3w” przeciwko naturze pszczo\u0142y. Zapomnieli\u015bmy, co jest dla Niej dobre b\u0105d\u017a… nigdy nas to nie interesowa\u0142o. Najwa\u017cniejszym i, by\u0107 mo\u017ce, tak naprawd\u0119 jedynym problemem nowoczesnego pszczelarstwa jest niedostrzeganie lub ignorowanie natury pszczo\u0142y miodnej. Mo\u017cemy jednak pokusi\u0107 si\u0119 o rozbicie go na kilka sk\u0142adowych. Pierwsz\u0105 z nich jest selekcja niezgodna z naturalnymi potrzebami pszczo\u0142y.<\/span><\/span><\/p>\n

Od zarania staro\u017cytnych cywilizacji i pocz\u0105tk\u00f3w rolnictwa, cz\u0142owiek selekcjonowa\u0142 zwierz\u0119ta hodowlane oraz ro\u015bliny. Selekcja ta zawsze by\u0142a, jest i b\u0119dzie. W uproszczeniu polega ona na systematycznej zmianie osobnik\u00f3w w kolejnych pokoleniach, aby by\u0142y bardziej wydajne, \u0142agodniejsze i lepiej znosi\u0142y ingerencj\u0119 oraz towarzystwo cz\u0142owieka. Nowoczesne rolnictwo, kt\u00f3re jest g\u0142\u00f3wn\u0105 przyczyn\u0105 degradacji \u015brodowiska naturalnego, przesuwa dzi\u015b selekcj\u0119 organizm\u00f3w do granic absurdu. O ile przed er\u0105 rozwoju nauk medycznych (i weterynarii) \u201ewytworzone” w taki spos\u00f3b zwierz\u0119ta umiera\u0142y, kiedy ich zbyt wy\u015brubowane” cechy powodowa\u0142y nieprzystosowanie do \u015brodowiska, o tyle dzi\u015b na porz\u0105dku dziennym jest ratowanie zwierz\u0105t, kt\u00f3re nie potrafi\u0105 funkcjonowa\u0107 bez opieki cz\u0142owieka. Podobnie jest w\u015br\u00f3d ro\u015blin uprawnych \u2014 i tu cen\u0105 za wy\u017csze plony jest konieczno\u015b\u0107 cz\u0119stego wspomagania chemi\u0105.<\/span><\/span><\/p>\n

Cechy pszczo\u0142y naturalnej<\/b><\/span><\/span><\/p>\n

Pszczo\u0142a miodna wci\u0105\u017c jeszcze ma szereg przystosowa\u0144 do funkcjonowania w \u015brodowisku naturalnym bez cz\u0142owieka, cho\u0107 czasem wydaje si\u0119, \u017ce pszczelarze robi\u0105 wszystko, co w ich mocy, \u017ceby te cechy bezpowrotnie usun\u0105\u0107. Selekcja na wzmocnienie jednych cech osobniczych, zawsze poci\u0105ga za sob\u0105 nadw\u0105tlenie innych. A przecie\u017c zmieniamy w\u00f3wczas ca\u0142y organizm, ca\u0142y z\u0142o\u017cony i wsp\u00f3\u0142zale\u017cny system, kt\u00f3ry przez dziesi\u0105tki tysi\u0119cy lat doskonali\u0142 si\u0119 w zdolno\u015bci prze\u017cycia. Na danym obszarze prze\u017cywa\u0142y pszczo\u0142y, kt\u00f3re \u201ezna\u0142y” klimat i po\u017cytki, radzi\u0142y sobie z miejscowymi patogenami, kt\u00f3re \u201ewiedzia\u0142y” jak reagowa\u0107 na d\u0142ugotrwa\u0142e deszcze, powracaj\u0105ce wiosenne ch\u0142ody czy przeci\u0105gaj\u0105ce si\u0119 susze. Zupe\u0142nie inne warunki panowa\u0142y cho\u0107by na obszarach puszcz klimatu umiarkowanego, a inne w skalistych czy suchych rejonach po\u0142udnia Europy. I to w\u0142a\u015bnie \u201epszczo\u0142a lokalna” \u2014 w odniesieniu do jakiej\u015b konkretnej lokalizacji \u2014 by\u0142a najlepiej przystosowana do miejscowych warunk\u00f3w \u015brodowiskowych.<\/span><\/span><\/p>\n

Dzika pszczo\u0142a u\u017cywa\u0142a du\u017co propolisu, kt\u00f3ry zapobiega\u0142 rozwojowi patogen\u00f3w. By\u0142a obronna i dzi\u0119ki temu lepiej walczy\u0142a z intruzami. Ogranicza\u0142a si\u0119 w czerwieniu w czasie za\u0142amania pogody i dzi\u0119ki temu by\u0142a w stanie przetrwa\u0107 ci\u0119\u017cki okres, a nadmiar czerwiu nie stanowi\u0142 w\u00f3wczas obci\u0105\u017cenia dla rodziny i nie by\u0142 nara\u017cony na wych\u0142odzenie czy g\u0142\u00f3d. Roi\u0142y si\u0119 pszczo\u0142y, kt\u00f3re radzi\u0142y sobie najlepiej i kt\u00f3re osi\u0105ga\u0142y sukces biologiczny. To, rzecz jasna, pewne uproszczenie i skr\u00f3ty my\u015blowe, bo zagadnienie z\u0142o\u017conego systemu cech pszczelich jest zbyt skomplikowane, aby opisa\u0107 je w paru prostych zdaniach. Pszczelarze nie lubi\u0105 tych wszystkich cech dzikiej pszczo\u0142y i prawdopodobnie nigdy nie zastanawiali si\u0119 nad tym, czy s\u0105 one pszczole do czego\u015b potrzebne. Interesowa\u0142o ich tylko to, ile miodu pszczo\u0142a przyniesie i jak \u0142atwo b\u0119d\u0105 mogli go odebra\u0107…<\/span><\/span><\/p>\n

Dzisiejsze pszczo\u0142y w zastraszaj\u0105cym tempie trac\u0105 przystosowania do \u017cycia w \u015brodowisku naturalnym. Przez ostatni wiek tak bardzo oddalili\u015bmy pszczo\u0142\u0119 od jej naturalnego pierwowzoru i zmniejszyli\u015bmy plastyczno\u015b\u0107 przystosowa\u0144 gatunku, \u017ce wraz z pojawieniem si\u0119 nowych zagro\u017ce\u0144 niezwykle trudnym sta\u0142o si\u0119 utrzymanie pszcz\u00f3\u0142 przy \u017cyciu. W du\u017cej mierze odpowiedzialna jest za to praca hodowlana. Ale to wszystko nie znaczy, \u017ce mamy wr\u00f3ci\u0107 do \u201e\u017c\u0105dl\u0105cych bestii”, kt\u00f3re \u2014 jak g\u0142osi legenda \u2014zatrzyma\u0142y poch\u00f3d legion\u00f3w rzymskich przez ziemie S\u0142owian. Pszczelarze organiczni wskazuj\u0105 po prostu na potrzeb\u0119 zapewnienia naturalnego rozwoju gatunku Apis mellifera, r\u00f3wnowa\u017c\u0105cego potrzeby pszczelarzy z naturalnymi potrzebami pszczo\u0142y. Przyk\u0142ady ze \u015bwiata dowodz\u0105, \u017ce to zr\u00f3wnowa\u017cenie jest mo\u017cliwe i, co wi\u0119cej, taka hodowla pozwala na osi\u0105gni\u0119cie sukces\u00f3w komercyjnych. Rozmna\u017cajmy wi\u0119c te, kt\u00f3re nadmiernie nie propolisuj\u0105, mniej si\u0119 roj\u0105 czy zbieraj\u0105 wi\u0119cej miodu, ale pozw\u00f3lmy naturze wyeliminowa\u0107 te z nich, kt\u00f3re po prostu same sobie nie radz\u0105.<\/span><\/span><\/p>\n

Musimy sobie uzmys\u0142owi\u0107, \u017ce pewien pr\u00f3g \u015bmiertelno\u015bci pszcz\u00f3\u0142 jest niezb\u0119dny, aby zapobiec rozprzestrzenianiu nieprzystosowanych gen\u00f3w oraz po\u017c\u0105dany z punktu widzenia prze\u017cywalno\u015bci i wzmocnienia ca\u0142ej populacji. Historyczna \u015bmiertelno\u015b\u0107 dziko \u017cyj\u0105cych pszcz\u00f3\u0142, kt\u00f3ra trzyma\u0142a populacj\u0119 pszczo\u0142y miodnej w zdrowiu przez miliony lat, mog\u0142a si\u0119 zapewne zbli\u017ca\u0107 okresowo nawet do 50%. Dzi\u015b, walcz\u0105c o prze\u017cycie ka\u017cdej rodziny, wp\u0142ywamy negatywnie na zdrowie ca\u0142ego gatunku, co wida\u0107 na ka\u017cdym kroku. Bardziej do\u015bwiadczeni hodowcy i pszczelarze niezmiennie jednak szczyc\u0105 si\u0119 prze\u017cywalno\u015bci\u0105 pszcz\u00f3\u0142 na poziomie 98-99% (rzecz jasna przy u\u017cyciu chemii), wyznaczaj\u0105c te\u017c takie standardy i oczekiwania w\u015br\u00f3d amator\u00f3w. Musimy jednak mie\u0107 \u015bwiadomo\u015b\u0107, \u017ce tym samym podcinamy ga\u0142\u0105\u017a, na kt\u00f3rej opiera si\u0119 pszczelarstwo przysz\u0142ych pokole\u0144. Gdyby trzydzie\u015bci kilka lat temu nie rozpocz\u0119to zwalczania warrozy na terenie Polski, dzi\u015b prawdopodobnie m\u00f3wiliby\u015bmy o tym roztoczu jako o paso\u017cycie pszczo\u0142y, kt\u00f3ry wsp\u00f3\u0142istnieje w ulu i przynosi znikome straty ekonomiczne i wyj\u0105tkowo rzadko powoduje spadki rodzin pszczelich. Jako pszczelarze wybrali\u015bmy jednak inn\u0105 drog\u0119 i pomimo ewidentnej pora\u017cki tego kierunku, wci\u0105\u017c bezrefleksyjnie brniemy w t\u0119 sam\u0105 stron\u0119. Nie jest za p\u00f3\u017ano, aby z tej drogi zej\u015b\u0107, ale musimy mie\u0107 \u015bwiadomo\u015b\u0107, \u017ce ka\u017cdy kolejny sezon ratowania nieprzystosowanych biologicznie rodzin pszczelich utrwala i rozprzestrzenia niezdolno\u015b\u0107 do zwalczania warrozy przez same pszczo\u0142y.<\/span><\/span><\/p>\n

Nowe po\u017c\u0105dane cechy pszcz\u00f3\u0142<\/b><\/span><\/span><\/p>\n

Ostatnie dziesi\u0119ciolecia to ci\u0119\u017cki okres dla pszczelarstwa. Roztocze Varroa destructor sta\u0142o si\u0119 \u201epapierkiem lakmusowym” z\u0142ej sytuacji pszczo\u0142y. Dlatego obecnie niezwykle istotne jest podj\u0119cie selekcji w kierunku innym ni\u017c dotychczasowy. Dzi\u015b to nie miodno\u015b\u0107 czy \u0142agodno\u015b\u0107 pszczo\u0142y musz\u0105 by\u0107 najwa\u017cniejsze, ale jej odporno\u015b\u0107 na choroby i mo\u017cliwo\u015b\u0107 wsp\u00f3\u0142istnienia z roztoczem Varroa \u2014 bo ono ju\u017c nie opu\u015bci naszych pasiek, niezale\u017cnie od tego, ile chemii wpompujemy do uli. Przyjazne dla nas cechy pszcz\u00f3\u0142 musimy dzi\u015b odsun\u0105\u0107 na drugi plan i zacz\u0105\u0107 ich ponown\u0105 selekcj\u0119, po osi\u0105gni\u0119ciu satysfakcjonuj\u0105cego progu prze\u017cywalno\u015bci populacji.<\/span><\/span><\/p>\n

Dzisiejsi pszczelarze komercyjni nie zawracaj\u0105 sobie g\u0142owy zdrowiem pszcz\u00f3\u0142, bo wynika to z ich kalkulacji ekonomicznej. Tak\u0105 postaw\u0119 mo\u017cna by\u0142o zauwa\u017cy\u0107 w filmie \u201eWi\u0119cej ni\u017c mi\u00f3d”, w scenie obrazuj\u0105cej opryski prowadzone w lotny dzie\u0144, podczas zapylania migda\u0142owc\u00f3w \u2014 wszystko za wiedz\u0105 i zgod\u0105 pszczelarzy… I cho\u0107 \u2014 na szcz\u0119\u015bcie \u2014 podobnych praktyk raczej w naszym kraju si\u0119 jeszcze nie spotyka, to bezsprzecznie mo\u017cna zaobserwowa\u0107 nast\u0119puj\u0105ce podej\u015bcie: pszczo\u0142a ma zbiera\u0107 mi\u00f3d, py\u0142ek, propolis, ma produkowa\u0107 wosk i zapyla\u0107 (najlepiej odp\u0142atnie dla pszczelarza), a przy \u017cyciu mo\u017cna j\u0105 utrzyma\u0107 dzi\u0119ki stosowaniu najr\u00f3\u017cniejszych \u201elek\u00f3w” i \u015brodk\u00f3w chemicznych. Ale pszczelarze, kt\u00f3rym le\u017cy na sercu dobro pszcz\u00f3\u0142, powinni zacz\u0105\u0107 interesowa\u0107 si\u0119 tymi cechami pszcz\u00f3\u0142, kt\u00f3re pozwol\u0105 samym pszczo\u0142om radzi\u0107 sobie z zagro\u017ceniami.<\/span><\/span><\/p>\n

Najwa\u017cniejszym zagadnieniem jest tak naprawd\u0119 umiej\u0119tno\u015b\u0107 wykrycia obecno\u015bci roztocza przez pszczo\u0142y. Podstawowym zmys\u0142em pszczo\u0142y w tym zakresie jest powonienie. Ale roztocza posiadaj\u0105 niezwyk\u0142e umiej\u0119tno\u015bci maskowania swojego zapachu i upodabniania go do zapachu \u017cywicielki, co powoduje, \u017ce staj\u0105 si\u0119 one dla pszcz\u00f3\u0142 jakby niewidzialne. Dlatego kluczowym zadaniem jest wyselekcjonowanie pszcz\u00f3\u0142, kt\u00f3re po prostu s\u0105 w stanie \u201ezauwa\u017cy\u0107” Varroa. Te pszczo\u0142y, kt\u00f3re stwierdz\u0105 obecno\u015b\u0107 paso\u017cyta, podejmuj\u0105 z nim walk\u0119 na r\u00f3\u017cne sposoby i w wielu zagranicznych pasiekach, podejmowana jest ze znakomitymi efektami odpowiednia selekcja. Sposoby pszcz\u00f3\u0142, o jakich m\u00f3wimy, to przede wszystkim podstawowa higieniczno\u015b\u0107, grooming (czyszczenie si\u0119 doros\u0142ych osobnik\u00f3w z roztoczy) i VSH (\u201ehigiena wra\u017cliwa na Varroa). Jest ich niew\u0105tpliwie wi\u0119cej, ale akurat te s\u0105 \u0142atwe do obserwowania i oceny dla ka\u017cdego \u2014 nawet pszczelarza amatora. Dzi\u0119ki wykorzystaniu takich pszcz\u00f3\u0142, jeden z nas (\u0141.\u0141.) zauwa\u017cy\u0142 we w\u0142asnej pasiece, \u017ce prze\u017cywalno\u015b\u0107 przy ograniczonym u\u017cyciu organicznych substancji chemicznych (Tymol, olejki eteryczne), jest praktycznie na takim samym poziomie jak w typowych pasiekach komercyjnych, w kt\u00f3rych leczenie wykonuje si\u0119 kilka razy do roku \u015brodkami maj\u0105cymi znacznie gorszy wp\u0142yw na zdrowie owad\u00f3w.<\/span><\/span><\/p>\n

Nie wdaj\u0105c si\u0119 w szczeg\u00f3\u0142y, przeprowadzimy kr\u00f3tk\u0105 analiz\u0119 wymienionych cech pszczelich. Pszczo\u0142y higieniczne to te, kt\u00f3re sprz\u0105taj\u0105 gniazdo z obcych substancji i przedmiot\u00f3w znajduj\u0105cych si\u0119 w ulu, usuwaj\u0105 te\u017c martwy czy chory czerw, kt\u00f3ry m\u00f3g\u0142by by\u0107 przyczyn\u0105 namna\u017cania si\u0119 patogen\u00f3w. Najprostszym testem na stwierdzenie higieniczno\u015bci rodziny pszczelej jest wprowadzenie do ula jakiego\u015b przedmiotu, np. kawa\u0142ka tektury, trocin, czy kulek styropianowych i sprawdzenie jak szybko pszczo\u0142y pozb\u0119d\u0105 si\u0119 tych \u201e\u015bmieci”. Typowy test higieniczny zwi\u0105zany z usuwaniem pora\u017conych lub martwych larw wykonuje si\u0119 przez nak\u0142uwanie zasklepionego czerwiu (poczwarki) ig\u0142\u0105, b\u0105d\u017a te\u017c zamro\u017cenie fragmentu piastra w taki spos\u00f3b, aby u\u015bmierci\u0107 m\u0142ode pszczo\u0142y w kom\u00f3rkach i sprowokowa\u0107 pszczo\u0142y czy\u015bcicielki do ich usuni\u0119cia. Wyznacznikiem higieniczno\u015bci jest czas, w kt\u00f3rym pszczo\u0142y poradzi\u0142y sobie z tym zadaniem. Uznaje si\u0119, \u017ce odsklepione i wyczyszczone kom\u00f3rki w 100% po dwudziestu czterech godzinach, to bardzo dobry wynik i rodzina posiada wysok\u0105 higieniczno\u015b\u0107. Pszczo\u0142y selekcjonowane na t\u0119 cech\u0119 potrafi\u0105 taki sam obszar piastra wyczy\u015bci\u0107 w czasie poni\u017cej dziesi\u0119ciu godzin.<\/span><\/span><\/p>\n

Tak zwany \u201egrooming”, to oczyszczanie si\u0119 doros\u0142ych osobnik\u00f3w z roztoczy. Pszczo\u0142y mog\u0105 usuwa\u0107 roztocza same z siebie (autogrooming) lub te\u017c wykonuj\u0105 to inne pszczo\u0142y robotnice (allogrooming). W celu oceny stopnia tego zachowania austriacki hodowca Alois Wali-ner opracowa\u0142 prosty test. Co kilka dni liczy\u0142 osyp martwych roztoczy na wk\u0142adce dennicowej, oddzielaj\u0105c osobniki uszkodzone od nieuszkodzonych. Dzi\u0119ki temu oblicza\u0142 procentowy udzia\u0142 okaleczonych osobnik\u00f3w w ca\u0142ej liczbie spad\u0142ych roztoczy. Obecno\u015b\u0107 uszkodzonych anatomicznie Varroa destructor \u015bwiadczy\u0142a o umiej\u0119tno\u015bci zwalczania roztoczy przez pszczo\u0142y. W rodzinach wybitnych, kt\u00f3re przesz\u0142y ju\u017c selekcj\u0119, liczba uszkodzonych samic Varroa si\u0119ga\u0142a nawet powy\u017cej 90% (oznacza to, \u017ce nieca\u0142e dziesi\u0119\u0107 procent z nich do\u017cy\u0142o naturalnej \u015bmierci). Dzi\u0119ki opisom test\u00f3w Walinera i innych pszczelarzy, w tym cho\u0107by polskiego pszczelarza \u2014 Jerzego Smotera z Tymbarku, mo\u017cemy sami w swoich pasiekach przeprowadza\u0107 podobne obserwacje. Niezb\u0119dnym wyposa\u017ceniem s\u0105 tylko osiatkowane dennice z wk\u0142adkami (przy pe\u0142nych dennicach higieniczne pszczo\u0142y usun\u0105 martwe roztocza z ula, co uniemo\u017cliwi ocen\u0119 wyniku testu) oraz szk\u0142o powi\u0119kszaj\u0105ce czy inny rodzaj lupy. Pami\u0119ta\u0107 trzeba przy tym, \u017ce nasze obserwacje mo\u017ce zak\u0142\u00f3ci\u0107 obecno\u015b\u0107 innych \u017cyj\u0105tek. Martwe roztocza mog\u0105 zosta\u0107 na przyk\u0142ad usuni\u0119te przez mr\u00f3wki.<\/span><\/span><\/p>\n

Skr\u00f3t VSH pochodzi od angielskiej nazwy \u201eVarroa Sensitive Hygiene”, co w t\u0142umaczeniu mo\u017cna rozumie\u0107 jako \u201ehigiena wra\u017cliwa na Varroa”. W przeciwie\u0144stwie do groomingu, kt\u00f3ry dotyczy usuwania roztoczy z wykszta\u0142conych osobnik\u00f3w doros\u0142ych, zachowania VSH polegaj\u0105 na wyszukiwaniu przez robotnice zaczerwionych kom\u00f3rek pszczelich, w kt\u00f3rych znajduje si\u0119 doros\u0142a samica Varroa, zdolna wyda\u0107 na \u015bwiat potomstwo. Obserwacje wskazuj\u0105, \u017ce niekt\u00f3re pszczo\u0142y celowo odsklepiaj\u0105 kom\u00f3rki, w kt\u00f3rych mo\u017ce doj\u015b\u0107 do prawid\u0142owego cyklu rozrodczego Varroa, natomiast pomijaj\u0105 te, w kt\u00f3rych samica nie jest w stanie rozmno\u017cy\u0107 si\u0119. Odsklepianie powoduje: po pierwsze, zak\u0142\u00f3cenie biologicznego cyklu rozwoju roztoczy, a ponadto jest oznaczeniem kom\u00f3rek dla innych pszcz\u00f3\u0142, kt\u00f3re nast\u0119pnie usuwaj\u0105 pora\u017con\u0105 poczwark\u0119 i roztocza z ula. Cecha VSH zosta\u0142a zidentyfikowana i zbadana w USDA (Departamencie Rolnictwa Stan\u00f3w Zjednoczonych), w laboratorium hodowli pszcz\u00f3\u0142 w Baton Rouge. Na terenie USA pszczo\u0142y maj\u0105ce t\u0105 cech\u0119 rozwini\u0119t\u0105 w wysokim stopniu, s\u0105 powszechnie dost\u0119pne. Od kilku lat o pszczo\u0142ach VSH m\u00f3wi si\u0119 coraz wi\u0119cej w Europie i s\u0105 ju\u017c o\u015brodki, z kt\u00f3rych mo\u017cna sprowadzi\u0107 selekcjonowane matki do Polski. Dzi\u0119ki obserwacjom ma\u0142\u017ce\u0144stwa John’a i Carol Harbo, a tak\u017ce opracowaniu przez nich prostego testu, r\u00f3wnie\u017c w amatorskich pasiekach mo\u017cemy stara\u0107 si\u0119 wyszukiwa\u0107 i selekcjonowa\u0107 pszczo\u0142y o po\u017c\u0105danych zachowaniach VSH. Taki test polega na odsklepianiu poczwarek i wyszukiwaniu na nich roztoczy oraz w kom\u00f3rkach pszczelich. Musimy stwierdzi\u0107, czy w zasklepionej kom\u00f3rce znajdowa\u0142y si\u0119 roztocza, a je\u017celi tak, to ile ich by\u0142o i czy obecny by\u0142 samiec. Liczba kom\u00f3rek, kt\u00f3re dadz\u0105 nam wzgl\u0119dnie wiarygodny obraz obecno\u015bci zachowa\u0144 to oko\u0142o 100-150 sztuk. Rodziny o wysokim wska\u017aniku zachowa\u0144 VSH, to te, w kt\u00f3rych nie stwierdza si\u0119 potomstwa roztoczy, lub jest ono w nielicznych kom\u00f3rkach, a tak\u017ce te, kt\u00f3re nie dopuszczaj\u0105 do wsp\u00f3lnej obecno\u015bci zdolnych do rozp\u0142odu samicy i samca roztocza Varroa destructor.<\/span><\/span><\/p>\n

A czy to jedyna droga?<\/b><\/span><\/span><\/p>\n

Selekcjonowanie opisanych zachowa\u0144, to niew\u0105tpliwie jedna z dr\u00f3g do wzmocnienia pszczo\u0142y w walce z roztoczem. Dzi\u0119ki obecno\u015bci tych zachowa\u0144, rodzina zaczyna si\u0119 czy\u015bci\u0107 z paso\u017cyta znacznie wcze\u015bniej ni\u017c osi\u0105gni\u0119ty zostaje pr\u00f3g krytyczny pora\u017cenia, w kt\u00f3rym najcz\u0119\u015bciej nie ma ju\u017c odwrotu od zag\u0142ady rodziny.<\/span><\/span><\/p>\n

Ale cech i zachowa\u0144 wspomagaj\u0105cych pszczo\u0142\u0119 w walce z warroz\u0105 mo\u017ce by\u0107 znacznie wi\u0119cej. Pojawiaj\u0105 si\u0119 cho\u0107by obserwacje i badania dotycz\u0105ce chemicznego oddzia\u0142ywania niekt\u00f3rych pszcz\u00f3\u0142 na zdolno\u015bci reprodukcyjne roztoczy (poprzez feromony), czy te\u017c wp\u0142ywu d\u0142ugo\u015bci cyklu rozwojowego czerwiu pszczelego na rozw\u00f3j potomstwa roztoczy. Na pewno nie jeste\u015bmy w stanie wszystkich tych cech pozna\u0107, obserwowa\u0107, mierzy\u0107, a tak\u017ce odkry\u0107 ich wzajemnych zale\u017cno\u015bci. Nie da si\u0119 stwierdzi\u0107, jak bardzo rozwijanie jednych zachowa\u0144 kosztem innych wp\u0142ynie na zdrowie i og\u00f3lny stan populacji. By\u0107 mo\u017ce, \u017ce nienaturalna selekcja jednych cech przez hodowc\u00f3w, spowoduje nieprzystosowanie wzgl\u0119dem innych zagro\u017ce\u0144(?). Kto wie czy wraz z rozwojem groomingu czy VSH nie wp\u0142yniemy negatywnie na inne cechy pszczo\u0142y. Dzi\u015b wydaje nam si\u0119, \u017ce to mo\u017ce by\u0107 dobra droga, ale kto wie z jakimi jeszcze innymi problemami zetkn\u0105 si\u0119 pszczo\u0142y i pszczelarstwo w przysz\u0142o\u015bci. Ludzie zawsze uzurpowali sobie prawo poprawiania Natury, a w konsekwencji musieli walczy\u0107 z problemami, kt\u00f3rych sami byli przyczyn\u0105…<\/span><\/span><\/p>\n

W celu zobrazowania tych ostatnich my\u015bli, pozwolimy sobie przytoczy\u0107 \u2014 jako ciekawostk\u0119 \u2014 pewne spostrze\u017cenie pioniera pszczelarstwa organicznego Michaela Busha (www.bushfarms.com\/bees<\/a>).<\/span><\/span><\/p>\n

Ka\u017cdy pszczelarz wie, \u017ce zwarty, doskona\u0142y wz\u00f3r zaczerwienia piastra \u015bwiadczy o jako\u015bci matki pszczelej. Encyklopedia PWN<\/a> \u201eczerw pszczeli”\u00a0 podaje: \u201eze wzgl\u0119du na spos\u00f3b wype\u0142nienia piastra czerwiem wyr\u00f3\u017cnia si\u0119 czerw zwarty, gdy plaster jest r\u00f3wno zaczerwiony, i czerw rozstrzelony z kom\u00f3rkami pustymi w\u015br\u00f3d powierzchni zaczerwionej; czerw rozstrzelony \u015bwiadczy o wadach matki, jej staro\u015bci, genetycznej letalno\u015bci pokolenia; wynik zjadania cz\u0119\u015bci m\u0142odych larw p\u0142ci m\u0119skiej przez pszczo\u0142y<\/em>“. Jednak wcze\u015bniej wskazali\u015bmy, \u017ce pszczo\u0142y o wysoko rozwini\u0119tych zachowaniach VSH odsklepiaj\u0105 i usuwaj\u0105 poczwarki, w rezultacie plaster z czerwiem przestaje mie\u0107 doskona\u0142y zwarty wz\u00f3r. Jak wi\u0119c zauwa\u017ca Bush, przez dziesi\u0119ciolecia hodowcy preferuj\u0105c zwarty wz\u00f3r czerwiu (co mia\u0142o \u015bwiadczy\u0107 o tym, \u017ce matka jest \u201elepsza”) selekcjonowali przy okazji pszczo\u0142y przeciwko zachowaniom higienicznym… Czy wobec tego, maj\u0105c przed oczami ten przyk\u0142ad, mo\u017cemy przyj\u0105\u0107, \u017ce wiemy lepiej ni\u017c Natura, kt\u00f3re cechy wybra\u0107 i kt\u00f3re pszczo\u0142y powinny przetrwa\u0107. Mo\u017ce po prostu trzeba zda\u0107 si\u0119 na selekcj\u0119 naturaln\u0105, \u017ceby wr\u00f3ci\u0107 do odleg\u0142ego w historii punktu, kiedy pszczo\u0142y by\u0142y zdrowe i \u017cy\u0142y w zr\u00f3wnowa\u017conej populacji. Wydaje si\u0119, \u017ce powinni\u015bmy ca\u0142kowicie zmieni\u0107 nasze wyobra\u017cenia o potrzebie i kierunkach selekcji. Chc\u0105c mie\u0107 dzi\u015b par\u0119 s\u0142oik\u00f3w miodu wi\u0119cej, tak naprawd\u0119 dzia\u0142amy na szkod\u0119 gatunku pszczo\u0142y miodnej i przysz\u0142ych pokole\u0144 pszczelarzy.<\/span><\/span><\/p>\n

Bart\u0142omniej Maleta, \u0141ukasz \u0141apka
\n<\/strong><\/h3>\n

Artyku\u0142 zosta\u0142 opublikowany w grudniowym numerze miesi\u0119cznika “Pszczelarstwo<\/a>” 12\/2015<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Artyku\u0142 zosta\u0142 opublikowany w grudniowym numerze miesi\u0119cznika “Pszczelarstwo” 12\/2015   Selekcja niezgodna z naturalnymi potrzebami gatunku W poprzedniej publikacji (\u201ePszczelarstwo” 11\/2015) starali\u015bmy si\u0119 wykaza\u0107, dlaczego d\u0142ugofalowe zwalczanie roztoczy Varroa jest nieracjonalne i przynosi wi\u0119cej szkody ni\u017c po\u017cytku. Ale samo nieustanne leczenie pszcz\u00f3\u0142 nie jest jedynym powodem, dla kt\u00f3rego gatunek Apis mellifera ma si\u0119 \u017ale. My, […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_links_to":"","_links_to_target":""},"categories":[27,18,22,8],"tags":[15,12,17,14],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/941"}],"collection":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=941"}],"version-history":[{"count":9,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/941\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":950,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/941\/revisions\/950"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=941"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=941"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=941"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}