Ka\u017cdy pszczelarz d\u0105\u017cy do doskona\u0142o\u015bci. Na doskona\u0142ej pasiece, usytuowanej w doskona\u0142ym po\u017cytkowo obszarze, chce mie\u0107 doskona\u0142y ul, wype\u0142niony doskona\u0142ymi pszczo\u0142ami. Do pszcz\u00f3\u0142 pszczelarz chce chodzi\u0107 bez kapelusza i r\u0119kawic, ciesz\u0105c si\u0119, \u017ce pszczo\u0142y przylatuj\u0105 tylko po to, \u017ceby si\u0119 z nim przywita\u0107 radosnym bzykaniem. Przy ka\u017cdej wizycie na pasiece pasowa\u0142oby do\u0142o\u017cy\u0107 co najmniej dwa korpusy do ula – jeden na powi\u0119kszenie gniazda, a drugi w zast\u0119pstwie za korpus pe\u0142en miodu, kt\u00f3ry swoim podopiecznym zabierze – oczywi\u015bcie ku wielkiej rado\u015bci pszcz\u00f3\u0142, mog\u0105cych wspom\u00f3c swojego Pana miodem i innymi darami natury… Ech… Gdy czytam wpisy niekt\u00f3rych pszczelarzy to czasem odnosz\u0119 wra\u017cenie, \u017ce naprawd\u0119 maj\u0105 tak\u0105 wizj\u0119. \u015awi\u0119cie wierz\u0105, \u017ce prac\u0105 hodowlan\u0105 mog\u0105 uzyska\u0107 pszczo\u0142\u0119 jak\u0105 opisa\u0142em powy\u017cej, cho\u0107 oczywi\u015bcie nie s\u0105 to a\u017c tak cukierkowe opisy… Niemniej jednak 100 kg miodu przy zerowej rojliwo\u015bci, niezmiernej \u0142agodno\u015bci i plenno\u015bci (praktycznie w ka\u017cdych warunkach po\u017cytkowych), to dla wi\u0119kszo\u015bci osi\u0105galny cel – oczywi\u015bcie w przeciwie\u0144stwie do pszcz\u00f3\u0142 odpornych na roztocze, co, rzecz jasna, jest mitem, utopi\u0105, teoretycznymi mrzonkami i wytworem chorych umys\u0142\u00f3w odklejonych od rzeczywisto\u015bci oszo\u0142om\u00f3w, kt\u00f3rzy zabijaj\u0105 pszczo\u0142y.<\/p>\n
Ka\u017cdy inaczej opisuje doskona\u0142o\u015b\u0107, innej doskona\u0142o\u015bci szuka. Ka\u017cdy z nas jest inny i inne ma potrzeby, cele, metody, za\u0142o\u017cenia. Zapewne nie da si\u0119 zobiektywizowa\u0107 doskona\u0142o\u015bci, cho\u0107 je\u017celi chodzi o pszczo\u0142y mam wra\u017cenie, \u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 pragnie czego\u015b bardzo podobnego – w\u0142a\u015bnie tego co opisa\u0142em powy\u017cej. Jakich cech szukamy? Miodno\u015b\u0107, \u0142agodno\u015b\u0107, nierojliwo\u015b\u0107, plenno\u015b\u0107, szybka odbudowa gniazda. Czasem w\u015br\u00f3d tej listy znajdzie si\u0119 jeszcze odporno\u015b\u0107 na choroby czy higieniczno\u015b\u0107 i mam wra\u017cenie, \u017ce jest to (na szcz\u0119\u015bcie) coraz bardziej po\u017c\u0105dana cecha. Ale chyba ka\u017cdy ma inne wyobra\u017cenie tego jak taka cecha dzia\u0142a i co to tak naprawd\u0119 to znaczy w naturze.<\/p>\n
Gdy czytam fora pszczelarskie dochodzi do mnie pewien obraz przeci\u0119tnego pszczelarza, kt\u00f3ry upiera si\u0119 na konkretne cechy, kt\u00f3re mo\u017cna przypisa\u0107 konkretnej rasie pszcz\u00f3\u0142. Kto\u015b szuka rasy dla swojego obszaru i zastanawia si\u0119 czy lepszy b\u0119dzie Bf150 czy Bf151, a mo\u017ce C79?\u2026 Cz\u0119sto kieruje si\u0119 przy tym jedynie jakim\u015b jednym po\u017cytkiem na swoim terenie (np. polem koniczyny czerwonej). Dyskusje odbywaj\u0105 si\u0119 na temat tego czy pszczo\u0142a hodowlana (np. Buckfast) jest odr\u0119bn\u0105 ras\u0105 czy nie… Na wystawie ps\u00f3w nikt nie popatrzy na owczarka niemieckiego, kt\u00f3ry nie ma obni\u017conego “zawieszenia”. To nic, \u017ce biedny zwierzak ju\u017c ko\u0142o 8 – 9 roku \u017cycia b\u0119dzie cierpia\u0142 na zwyrodnienia stawowe (w tym wieku wi\u0119kszo\u015b\u0107 kundli nie wie co to choroby). Wa\u017cne jest, \u017ce ma papiery, a mo\u017ce i dostanie medal! Tak, tak, hodowcom za to nale\u017cy si\u0119 medal… Pszczo\u0142a te\u017c jest takim \u201eowczarkiem niemieckim\u201d. Szlifujemy cechy biednej Mai nie zwa\u017caj\u0105c jak na to zareaguje gatunek. Najcz\u0119\u015bciej praca hodowlana polega na rozmna\u017caniu najlepszych. Nie m\u00f3wi\u0119, \u017ce to absolutnie z\u0142y kierunek, ale na pewno kierunek ograniczaj\u0105cy pul\u0119 genetyczn\u0105. Na szcz\u0119\u015bcie natura pozwoli\u0142a na wielo\u015b\u0107 ojc\u00f3w w pszczelim \u015bwiecie i unasiennienia w locie w oddali od ula. Dzi\u0119ki temu nie tak \u0142atwo prowadzi\u0107 jest prac\u0119 hodowlan\u0105 w\u015br\u00f3d pszcz\u00f3\u0142. Gdyby nie to, ju\u017c mieliby\u015bmy pszczo\u0142y niczym krowy niezdolne do samodzielnego \u017cycia w naturze. Udomowione to \u0142agodniejsze i lepiej reaguj\u0105ce na ingerencje, jednak zale\u017cne i padaj\u0105ce bez pszczelarza z g\u0142odu, zimna czy jeszcze innego powodu. I tej pszcz\u00f3\u0142ce by\u0142oby do dzikiego przodka tak samo daleko, jak krowie do tura. Na szcz\u0119\u015bcie to si\u0119 do tej pory nie sta\u0142o i na szcz\u0119\u015bcie nie jest to takie proste, cho\u0107 hodowcy robi\u0105 co w ich mocy, \u017ceby ta rzeczywisto\u015b\u0107 nast\u0105pi\u0142a jak najpr\u0119dzej (np. poprzez sztuczne unasiennianie matek). Przy jednolito\u015bci w naturze (opr\u00f3cz zagro\u017ce\u0144 genetycznych) tworzymy przepi\u0119kne pole do popisu dla patogen\u00f3w i paso\u017cyt\u00f3w. Gdy taki patogen \u201enadgryzie\u201d ju\u017c nasz organizm idzie dalej bez oporu. Je\u017celi jeden organizm sobie nie poradzi\u0142 to inny, kt\u00f3ry ma bardzo zbli\u017cone cechy b\u0119dzie mia\u0142 taki sam spos\u00f3b na obron\u0119 przed zagro\u017ceniem. A ta przecie\u017c okaza\u0142a si\u0119 nieskuteczna. Blisko\u015b\u0107 wyst\u0119powania jednolitych organizm\u00f3w powoduje \u0142atwo\u015b\u0107 przenoszenia si\u0119 patogenu. I nawet jak znajdziemy organizm radz\u0105cy sobie z dotychczas wyst\u0119puj\u0105cym zagro\u017ceniem, w biologicznym mgnieniu oka pojawi si\u0119 nast\u0119pne. Dlatego potrzebna jest r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107. \u017beby patogen napotyka\u0142 coraz to nowe sposoby oporu.<\/p>\n
Czy proponowany przez nowoczesne pszczelarstwo kierunek zmian idzie w kierunku doskonalszej doskona\u0142o\u015bci? Ka\u017cdy odpowiada wed\u0142ug w\u0142asnej wizji \u015bwiata. Mi si\u0119 ten kierunek nie podoba, ale z tego co czytam cz\u0119\u015b\u0107 os\u00f3b tylko zaciera r\u0119ce na now\u0105, “doskonalsz\u0105” lini\u0119, kt\u00f3r\u0105 mogliby przetestowa\u0107. Spora cz\u0119\u015b\u0107 pszczelarzy jest niezadowolona z w\u0142asnej pszczo\u0142y. Zawsze trawa jest bardziej zielona za p\u0142otem, a pszczo\u0142a s\u0105siada bardziej miodna. Czy to natura Polaka czy pszczelarza? A mo\u017ce troch\u0119 przesadzam… Niekt\u00f3rzy m\u00f3wi\u0105, \u017ce znale\u017ali pszczo\u0142\u0119 dla siebie i nie potrzebuj\u0105 szuka\u0107 dalej. Cho\u0107 w ich wypowiedziach s\u0142ycha\u0107 czasem jakie\u015b “ale” i potrzeb\u0119 poprawy… Bo przecie\u017c w tym roku wysz\u0142o im 5 r\u00f3jek, a s\u0105siadowi tylko 4… Czy pszczo\u0142a tamtego jest wi\u0119c lepsza?<\/p>\n
Pszczelarze wymieniaj\u0105 si\u0119 informacjami teoretycznymi o genetyce pszczo\u0142y miodnej. I dobrze, \u017ce maj\u0105 podstawy teoretyczne, \u017ce maj\u0105 wiedz\u0119 i wzbogacaj\u0105 do\u015bwiadczenia swoje i innych. Pytanie tylko w jaki spos\u00f3b t\u0105 wiedz\u0119 chc\u0105 wykorzystywa\u0107. Na tym blogu sam r\u00f3wnie\u017c napisa\u0142em post o genetyce pszczo\u0142y, na ile j\u0105 rozumiem. Ale moim wnioskiem \u2013 nie wiem czy wystarczaj\u0105co jasno sformu\u0142owanym \u2013 by\u0142o to, \u017ce praktycznie nie da si\u0119 wiele rzeczy przewidzie\u0107 i dopracowa\u0107 je\u017celi nie zaanga\u017cujemy si\u0119 w to maksymalnie, a i w\u00f3wczas to niewiele mniej ni\u017c loteria. Ta praca hodowlana by\u0107 mo\u017ce przyniesie jakie\u015b zmiany jako\u015bciowe, ale najwcze\u015bniej po kilku, mo\u017ce kilkunastu pokoleniach pszcz\u00f3\u0142 (nie robotnic, a matek, bo to one przenosz\u0105 cechy). Te genetyczne zmiany jako\u015bciowe wypracowane przez innych mog\u0105 i tak si\u0119 nie ujawni\u0107 w \u015brodowisku, kt\u00f3re proponujemy naszym pszczo\u0142om (typ ula, wielko\u015b\u0107 kom\u00f3rki, po\u017cytki, klimat). Czy warto wi\u0119c podejmowa\u0107 a\u017c taki trud i tak bardzo upiera\u0107 si\u0119 na selekcj\u0119 konkretnych cech? Nie wiem. Wed\u0142ug mnie a\u017c tak bardzo nie warto, wed\u0142ug innych zapewne tak. Czy w tej pszczelej loterii ma znaczenie czy jako reproduktork\u0119 u\u017cyjemy swoj\u0105 \u201erekordzistk\u0119\u201d czy inn\u0105 przeci\u0119tn\u0105 matk\u0119? Dla najbli\u017cszego pokolenia zapewne nie ma to w og\u00f3le znaczenia – matki c\u00f3rki czasem dziedzicz\u0105 najlepsze cechy, a czasem wyrodzi si\u0119 jaki\u015b “diabe\u0142 wcielony”. Przy mocnej selekcji, pewnie po kilku pokoleniach mo\u017ce uda si\u0119 po\u017c\u0105dan\u0105 cech\u0119 utrwali\u0107 (lub w og\u00f3le j\u0105 wy\u0142uska\u0107) ale b\u0119dziemy musieli mocno ograniczy\u0107 pul\u0119 genetyczn\u0105. Dla mnie to \u017ale.<\/p>\n
Ja inaczej patrz\u0119 na doskona\u0142o\u015b\u0107 pszczo\u0142y. Dla mnie kluczowa jest jej samodzielno\u015b\u0107, chc\u0119 wr\u00f3ci\u0107 do selekcji naturalnej, a nie hodowlanej podyktowanej ekonomi\u0105. Chc\u0119 zachowa\u0107 maksymalnie du\u017c\u0105 pul\u0119 genetyczn\u0105 i je\u015bli ju\u017c to chc\u0119 sprowadza\u0107 coraz to nowe geny z coraz to nowych \u017ar\u00f3de\u0142. Nie chc\u0119 nawet my\u015ble\u0107 o tym, \u017ce gdy jakie\u015b pszczo\u0142y uzyskaj\u0105 dobre wyniki ekonomiczne na moim terenie to b\u0119d\u0119 sprowadza\u0142 ca\u0142\u0105 \u201eflot\u0119\u201d tych pszcz\u00f3\u0142 od danego hodowcy. Nie chc\u0119 sprowadza\u0107 do siebie tak wiele pszcz\u00f3\u0142 blisko spokrewnionych. Je\u017celi oka\u017ce si\u0119, \u017ce maj\u0105 warto\u015bciowe cechy, to i tak odpowiednio si\u0119 u mnie rozmno\u017c\u0105, bo przetrwaj\u0105 w przeciwie\u0144stwie do innych linii, kt\u00f3re wyeliminuje matka natura. Czy musz\u0119 mie\u0107 pszczo\u0142y na 5 korpusach, \u017ceby cieszy\u0107 si\u0119 z ich obecno\u015bci i zbior\u00f3w miodu? Nie musz\u0119, bo nie musz\u0119 mie\u0107 rekordowych zbior\u00f3w i rekordowo wielkich rodzin.<\/p>\n
Je\u017celi za 3, 5, 10 czy 20 lat, uda mi si\u0119 odnale\u017a\u0107 “moj\u0105 pszczo\u0142\u0119”, to jaka ona b\u0119dzie? Nie wiem. Zak\u0142adam, \u017ce b\u0119dzie bardziej rojliwa i agresywna ni\u017c przeci\u0119tna pszczo\u0142a na Polskich pasiekach, a miodno\u015b\u0107 b\u0119dzie co najwy\u017cej na \u015brednim poziomie, bo te cechy nie b\u0119d\u0119 poddawa\u0142 selekcji, o ile w og\u00f3le nie uniemo\u017cliwi\u0105 mi obcowania z pszczo\u0142ami. Zapewne uda mi si\u0119 znale\u017a\u0107 pszczo\u0142\u0119 sk\u0142onn\u0105 do cichej wymiany, gdy\u017c sam nie planuj\u0119 likwidowa\u0107 nigdy matek – wyj\u0105tkami b\u0119d\u0105 gwa\u0142towne za\u0142amanie si\u0142y w sezonie po\u0142\u0105czone z du\u017c\u0105 ilo\u015bci\u0105 warrozy lub wyj\u0105tkowa agresywno\u015b\u0107. Licz\u0119 na to, \u017ce pszczo\u0142a b\u0119dzie samodzielna – \u017ce b\u0119dzie radzi\u0107 sobie z chorobami, a w szczeg\u00f3lno\u015bci z warroz\u0105 i \u017ce w wi\u0119kszo\u015bci sezon\u00f3w da rad\u0119 sama zakarmi\u0107 si\u0119 na zim\u0119. Mo\u017ce tworzy\u0107 s\u0142absze rodziny, to nie b\u0119dzie mi przeszkadza\u0107. Okresy przerwy w czerwieniu (np. ze wzgl\u0119du na za\u0142amania pogody) b\u0119d\u0105 wr\u0119cz dla mnie mile widziane, gdy\u017c wie\u015bci ze \u015bwiata wskazuj\u0105, \u017ce przyczyniaj\u0105 si\u0119 one do oczyszczenia ula (w tym z warrozy).
\nI tak. Je\u017celi ta pszczo\u0142a b\u0119dzie taka jak j\u0105 tu opisuj\u0119, to b\u0119dzie doskona\u0142a.<\/p>\n