{"id":1494,"date":"2017-06-27T12:26:58","date_gmt":"2017-06-27T10:26:58","guid":{"rendered":"http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/?p=1494"},"modified":"2017-06-27T12:26:58","modified_gmt":"2017-06-27T10:26:58","slug":"rozmowa-z-profesorem-jerzym-woyke","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/rozmowa-z-profesorem-jerzym-woyke\/","title":{"rendered":"Rozmowa z profesorem Jerzym Woyke z dr\u0119czem pszczelim w tle."},"content":{"rendered":"<p style=\"text-align: justify;\">W styczniu 2017 roku mia\u0142em przyjemno\u015b\u0107 rozmawia\u0107 w imieniu Stowarzyszenia Pszczelarstwa Naturalnego \u201eWolne Pszczo\u0142y\u201d z wybitnym biologiem i znawc\u0105 r\u00f3\u017cnorodnych gatunk\u00f3w pszcz\u00f3\u0142 z ca\u0142ego \u015bwiata, profesorem Jerzym Woyke, kt\u00f3ry niedawno obchodzi\u0142 swoje dziewi\u0119\u0107dziesi\u0105te urodziny. Przy okazji serdecznie gratulujemy i \u017cyczymy jeszcze wielu lat w zdrowiu i pogodzie ducha. Rozmawiali\u015bmy o problemach odporno\u015bci Pszcz\u00f3\u0142 miodnych na choroby, ze szczeg\u00f3lnym uwzgl\u0119dnieniem <em>Varroa destructor<\/em>, a tak\u017ce o mo\u017cliwo\u015bciach selekcji hodowlanej oraz naturalnej, w celu osi\u0105gni\u0119cia r\u00f3wnowagi w stosunku pomi\u0119dzy pszczo\u0142ami, a chorobami oraz paso\u017cytami. Profesor zwraca\u0142 szczeg\u00f3ln\u0105 uwag\u0119 na u\u017cycie poprawnej polszczyzny w nazewnictwie biologicznym. Dowiedzia\u0142em si\u0119 mi\u0119dzy innymi, \u017ce pierwotnie powsta\u0142a polska nazwa dla roztocza <em>Varroa destructor<\/em>: Dr\u0119cz pszczeli. Z jakiego\u015b powodu jednak si\u0119 nie przyj\u0119\u0142a. Profesor jednak uwa\u017ca, \u017ce brzmi ona dobrze i troch\u0119 \u017ca\u0142uje, \u017ce si\u0119 nie przyj\u0119\u0142a.<\/p>\n<figure id=\"attachment_1512\" aria-describedby=\"caption-attachment-1512\" style=\"width: 238px\" class=\"wp-caption aligncenter\"><a href=\"http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wordpress\/wp-content\/uploads\/2017\/06\/prof_woyke.jpg\"><img loading=\"lazy\" class=\"size-medium wp-image-1512\" src=\"http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wordpress\/wp-content\/uploads\/2017\/06\/prof_woyke-238x300.jpg\" alt=\"fot: Dr Kamran Fakhimzadeh, Finlandia\" width=\"238\" height=\"300\" srcset=\"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wordpress\/wp-content\/uploads\/2017\/06\/prof_woyke-238x300.jpg 238w, https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wordpress\/wp-content\/uploads\/2017\/06\/prof_woyke-644x811.jpg 644w, https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wordpress\/wp-content\/uploads\/2017\/06\/prof_woyke.jpg 873w\" sizes=\"(max-width: 238px) 100vw, 238px\" \/><\/a><figcaption id=\"caption-attachment-1512\" class=\"wp-caption-text\">fot: Dr Kamran Fakhimzadeh, Finlandia<\/figcaption><\/figure>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong><br \/>\nDzie\u0144 dobry Panie profesorze. Jestem przedstawicielem Stowarzyszenia Pszczelarstwa Naturalnego \u201eWolne Pszczo\u0142y\u201d, kt\u00f3re zosta\u0142o za\u0142o\u017cone dwa lata temu. Zak\u0142adaj\u0105c zrzeszenie przyj\u0119li\u015bmy sobie takie d\u0142ugofalowe cele:<\/strong><\/p>\n<ul style=\"text-align: justify;\">\n<li><b>zmniejszenie chemizacji pszczelarstwa,<\/b><\/li>\n<li><b>zapewnienie czysto\u015bci ula i produkt\u00f3w pszczelich, bez pozosta\u0142o\u015bci toksycznych zwi\u0105zk\u00f3w chemicznych stosowanych w gospodarce pasiecznej,<\/b><\/li>\n<li><b>wypracowanie pszczo\u0142y odpornej na choroby, w tym m.in. na warroz\u0119.<\/b><\/li>\n<li><b>przywr\u00f3cenie naturalnych mechanizm\u00f3w adaptacyjnych populacji pszcz\u00f3\u0142 aby mia\u0142a szanse prze\u017cy\u0107 bez pomocy cz\u0142owieka w aktualnym \u015brodowisku.<\/b><\/li>\n<\/ul>\n<p><!--more--><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Tym samym chcemy propagowa\u0107 odradzanie si\u0119 w pewnym zakresie dzikiej lub zdzicza\u0142ej populacji pszcz\u00f3\u0142 w Polsce.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><em><strong>Profesor Jerzy Woyke:<\/strong><\/em> Czy to jest stowarzyszenie pszczelarzy, mi\u0142o\u015bnik\u00f3w czy mo\u017ce co\u015b w rodzaju Greenpeace?<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Jeste\u015bmy lu\u017anym stowarzyszeniem pszczelarzy i mi\u0142o\u015bnik\u00f3w. Ka\u017cdy kto si\u0119 zgadza z celami statutowymi i wype\u0142nia zobowi\u0105zania statutowe zwi\u0105zane z hodowl\u0105 pszcz\u00f3\u0142, je\u015bli zap\u0142aci sk\u0142adk\u0119, mo\u017ce do niego nale\u017ce\u0107.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Wracaj\u0105c do cel\u00f3w stowarzyszenia. Nie ma dzikich pszcz\u00f3\u0142, bo te same mog\u0105 \u017cy\u0107 w lesie, w dziupli, jak i w ulu. Mo\u017ce by\u0107 to bro\u0144 obosieczna, bowiem jak zginie taka rodzina w naturze, to pozostawi po sobie r\u00f3\u017cne zarodniki i bakterie np. zgnilca. Zwyk\u0142y pszczelarz stosuje na to r\u00f3\u017cne \u015brodki a taka choroba mo\u017ce si\u0119 rozszerza\u0107. Dlatego takie dzia\u0142ania nale\u017cy robi\u0107 z wywa\u017ceniem i znajomo\u015bci\u0105. Ka\u017cdy kij ma dwa ko\u0144ce.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>W \u015bwiecie przyrody wszystkie organizmy maj\u0105 jakie\u015b swoje paso\u017cyty i patogeny. Widzia\u0142em wyniki bada\u0144 przeprowadzanych w Ma\u0142opolsce na zgnilcu. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce w ok 70% uli znaleziono zarodniki zgnilca, pomimo \u017ce wiele rodzin nie chorowa\u0142o<sup><a href=\"#01\">1)<\/a><\/sup>. Czyta\u0142em te\u017c Pana artyku\u0142 o rodzinach odpornych na zgnilca. Wydaje mi si\u0119, \u017ce podobnie mo\u017ce by\u0107 z warroz\u0105. Po\u015br\u00f3d populacji pszcz\u00f3\u0142 odpornych na warroz\u0119, owszem, b\u0119d\u0105 straty, ale na akceptowalnym poziomie. St\u0105d pytanie czy da si\u0119 w og\u00f3le ca\u0142kowicie wyeliminowa\u0107 wszelkie choroby?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Nie, nie da si\u0119. Najcz\u0119\u015bciej jest tak, \u017ce rodziny nie s\u0105 odporne na jedn\u0105, ale r\u00f3wnocze\u015bnie na r\u00f3\u017cne choroby, kt\u00f3re maj\u0105 podobne objawy. Przyk\u0142adowo mo\u017cna \u00a0selekcjonowa\u0107 pszczo\u0142y na zgnilca europejskiego, a one przy okazji zdob\u0119d\u0105 odporno\u015b\u0107 na zgnilca ameryka\u0144skiego.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy wi\u0119c mo\u017ce by\u0107 tak, \u017ce je\u015bli wypracujemy odporno\u015b\u0107 na warroz\u0119, to pszczo\u0142y b\u0119d\u0105 odporne tak\u017ce na inne choroby?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Raczej nie. <em>Varroa destructor<\/em> to roztocz, kt\u00f3ry \u017ceruje na pszczole i nie ma to wiele wsp\u00f3lnego z odporno\u015bci\u0105 na bakterie i wirusy. Jednak je\u017celi pszczo\u0142a zdob\u0119dzie odporno\u015b\u0107 na warroz\u0119, to mo\u017ce by\u0107 te\u017c odporna na <em>Tropilaelapsa<\/em>.<br \/>\n<strong><br \/>\nProsz\u0119 podzieli\u0107 si\u0119 histori\u0105, jak poradzi\u0142 Pan sobie z <em>Tropilaelapsem<\/em> w Azji nie stosuj\u0105c \u015brodk\u00f3w chemicznych, a tylko metody biologiczne.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">W Europie i w Afryce \u017cyje pszczo\u0142a miodna <em>Apis mellifera<\/em>, natomiast w Azji \u017cyje nieco mniejsza pszczo\u0142a wschodnia <em>Apis cerana<\/em>. Jej rodziny w maksimum rozwoju osi\u0105gaj\u0105 oko\u0142o dziesi\u0119\u0107 tysi\u0119cy robotnic. Natomiast <em>Apis mellifera<\/em> w okresie maksymalnego rozwoju dochodzi do wielko\u015bci pi\u0119\u0107dziesi\u0105t, sze\u015b\u0107dziesi\u0105t tysi\u0119cy robotnic. Gdy sprowadzono j\u0105 do Indii, Nepalu, Wietnamu i Afganistanu, produkowa\u0142a ona nawet dziesi\u0119\u0107 razy wi\u0119cej miodu od pszczo\u0142y miejscowej. Problem jednak polega\u0142 na tym, \u017ce nie prze\u017cywa\u0142a d\u0142u\u017cej ni\u017c trzy lata. W Afganistanie panowa\u0142 w\u00f3wczas rz\u0105d lewicowy, kt\u00f3ry wieloma takimi sprawami si\u0119 zajmowa\u0142 i nawet na swoim stanie mia\u0142 trzy tysi\u0105ce rodzin pszczelich. Jednak po trzech latach zosta\u0142o ich sto. Poprosili mnie, poprzez FAO, o pomoc. W marcu przyjecha\u0142em i poinformowano mnie, \u017ce chodzi o <em>Tropilaelapsa<\/em>. Po pierwszych przegl\u0105dach w \u017cadnym ulu nie znalaz\u0142em roztoczy. Wyt\u0142umaczono mi, \u017ce w zimie roztocz opuszcza ule i \u017ceruje na myszach. S\u0105dzili tak dlatego, \u017ce znale\u017ali na myszach roztocza, kt\u00f3re \u017cerowa\u0142y na pszczo\u0142ach.<br \/>\nPodczas kolejnej kontroli w maju znale\u017ali\u015bmy <em>Tropilaelaps<\/em> we wszystkich ulach. <em>Varroa<\/em> potrafi prze\u017cy\u0107 zim\u0119 bo \u017ceruje na doros\u0142ej pszczole przebijaj\u0105c b\u0142on\u0119 pomi\u0119dzy segmentami, pomimo \u017ce rozmna\u017ca si\u0119 tylko paso\u017cytuj\u0105c na czerwiu w okresie lata. Pomy\u015bla\u0142em, \u017ce prawdopodobnie ten <em>Tropilaelaps<\/em> nie mo\u017ce zim\u0105 prze\u017cy\u0107 na pszczo\u0142ach? K\u0142ad\u0142em wobec tego roztocz na pszczo\u0142\u0119 doros\u0142\u0105 umieszczon\u0105 w prob\u00f3wce i obserwowa\u0142em. Chodzi\u0142em z pr\u00f3b\u00f3wk\u0105 pod pach\u0105 gdy\u017c nie mia\u0142em cieplarki by zapewni\u0107 odpowiedni\u0105 temperatur\u0119. Czasami \u015bni\u0142o mi si\u0119, \u017ce roztocza w nocy wysz\u0142y i mnie objada\u0142y. <em>Tropilaelaps<\/em> nie prze\u017cy\u0142 na pszczole d\u0142u\u017cej ni\u017c trzy dni. Oznacza\u0142o to, \u017ce nie potrafi pi\u0107 hemolimfy z doros\u0142ej pszczo\u0142y, a tylko z larw. Metoda, kt\u00f3r\u0105 wymy\u015bli\u0142em, by\u0142a prosta: nale\u017ca\u0142o dopilnowa\u0107, aby przez jaki\u015b czas w ulu nie by\u0142o czerwiu otwartego. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce wystarczy matk\u0119 zamkn\u0105\u0107 w klateczce na dziesi\u0119\u0107 dni i wszystkie roztocza zgin\u0105. Dodatkowo zamkni\u0119cie matki wp\u0142ywa na powi\u0119kszenie ilo\u015bci zbieranego miodu. Za t\u0119 prac\u0119 dosta\u0142em nawet kilka mi\u0119dzynarodowych nagr\u00f3d.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Kilku pszczelarzy, kt\u00f3rzy podejmuj\u0105 pr\u00f3by niestosowania \u017cadnych medykament\u00f3w przeciw warrozie, wywo\u0142uje przerw\u0119 w czerwieniu r\u00f3\u017cnymi technikami: sztucznymi, jak izolatory, czy odk\u0142ady bez matki, lub naturalnymi, jak r\u00f3jka, czy d\u0142ugi okres bezczerwiowy od jesieni do przedwio\u015bnia. Co Pan my\u015bli o takich metodach?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Problem w tym, \u017ce to nie jest radykalna metoda. Podobnie jak w przypadku odymiania amitraz\u0105, kt\u00f3ra nie zabija roztoczy w kom\u00f3rkach. Chodzi o to, aby odymia\u0107 wtedy, kiedy nie ma czerwiu i wtedy przerwa w czerwieniu ma sens.<br \/>\nMam takiego przyjaciela, Amerykanina mieszkaj\u0105cego we Francji, kt\u00f3ry nazywa si\u0119 John Kefuss. On nic nie stosowa\u0142 na warroz\u0119. Kiedy odwiedzi\u0142em go na pewnej konferencji, og\u0142osi\u0142 taki konkurs: kto znajdzie osobnika <em>Varroa<\/em> na jego pszczole, otrzyma dolara od sztuki. Ch\u0119tni znajdowali do dwudziestu sztuk.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Ale pszczo\u0142y dalej \u017cy\u0142y?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak, najpierw by\u0142o ich du\u017co, p\u00f3\u017aniej zosta\u0142o ma\u0142o, ale si\u0119 uodporni\u0142y.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>John Kefuss stosowa\u0142 radykaln\u0105 selekcj\u0119 naturaln\u0105. Nazywa\u0142 j\u0105 testem Bonda, kt\u00f3ra polega mniej wi\u0119cej na zastosowaniu zasady: daj \u017cy\u0107 i pozw\u00f3l umrze\u0107. Co Pan my\u015bli o tej metodzie?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">To bardzo kosztowna i pracoch\u0142onna metoda. Mn\u00f3stwo rodzin zginie, ale owszem, wyselekcjonuj\u0105 si\u0119. Tak jak chocia\u017cby wszystkie ro\u015bliny.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy mo\u017cna j\u0105 wdro\u017cy\u0107 nawi\u0105zuj\u0105c do Pana artyku\u0142u 1988 roku pt. \u201eHodowla pszcz\u00f3\u0142 odpornych na warroz\u0119\u201d<sup><a href=\"#02\">2)<\/a><\/sup>? Czy w Polsce kto\u015b zastosowa\u0142 Pana porady z tego artyku\u0142u?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">W Polsce nie, ale na \u015bwiecie stosowali np. w Danii i w Szwecji. Uzyskiwali nawet dobre rezultaty. Takie, jakich mniej wi\u0119cej si\u0119 spodziewa\u0142em. Otrzyma\u0142em nawet sprawozdania. Tylko jest jedno \u201eale\u201d: brak sztucznego unasienniania. Je\u017celi nawet wyselekcjonowano odporn\u0105 matk\u0119, to unasiennia\u0142a si\u0119 ona w locie z nieodpornymi trutniami z okolicy i wszystko co mieli przepada\u0142o. Da\u0142oby si\u0119 to osi\u0105gn\u0105\u0107 w zak\u0142adzie naukowym, albo przy kontrolowanym unasiennianiu. U innych zwierz\u0105t, jak u konia, kury, krowy, mo\u017cna doprowadzi\u0107 do kopulacji z dowolnym wybranym osobnikiem tego samego gatunku, z pszczo\u0142ami nie jest tak \u0142atwo. Je\u015bli chodzi o takie eksperymenty za granic\u0105, w tym Johna Kefussa, to nie wiem jak one si\u0119 sko\u0144czy\u0142y.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Je\u017celi chodzi o Kefussa, to jego syn teraz gospodaruje we Francji, a on tak\u017ce w Ameryce Po\u0142udniowej, w Chile, z tego co czyta\u0142em. Czy Kefuss u\u017cywa\u0142 sztucznego unasiennania?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak. On by\u0142 specjalist\u0105 w tym temacie. Opracowa\u0142 swoje metody. Nie tylko stosowa\u0142, ale tak\u017ce bada\u0142 sztuczne unasiennianie<sup><a href=\"#03\">3)<\/a><\/sup>.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Jeden z naszych koleg\u00f3w kontaktowa\u0142 si\u0119 z nim w sprawie zakupu odpornych matek, a on odpisa\u0142: \u201er\u00f3b to co robisz\u201d, czyli w jego wypadku chodzi\u0142o o to, aby rozmna\u017ca\u0142 te, kt\u00f3re prze\u017cyj\u0105 bez leczenia. Pomimo, \u017ce kolega nie stosuje sztucznej inseminacji.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak, to jest rozs\u0105dne, ale du\u017co zale\u017cy od warunk\u00f3w zewn\u0119trznych. Nie ma najlepszej pszczo\u0142y na \u015bwiecie. Ka\u017cda b\u0119dzie mia\u0142a swoje lokalne warunki, w kt\u00f3rych b\u0119dzie si\u0119 najlepiej czu\u0142a. Czasem wystarczy przenie\u015b\u0107 pszczo\u0142y do innej miejscowo\u015bci, kt\u00f3ra oka\u017ce si\u0119 dla tych pszcz\u00f3\u0142 z\u0142a, cho\u0107 wcze\u015bniej w innej miejscowo\u015bci dobrze si\u0119 czu\u0142y. Zmieni\u0142y si\u0119 na przyk\u0142ad po\u017cytki i mikroklimat. Co dzia\u0142a w jednej miejscowo\u015bci, w innej mo\u017ce, przeciwnie, dzia\u0142a\u0107 \u017ale.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy w jednej miejscowo\u015bci mo\u017ce by\u0107 inna mikroflora ni\u017c w drugiej, do kt\u00f3rej pszczo\u0142a nie b\u0119dzie dostosowana?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak w\u0142a\u015bnie mo\u017ce by\u0107.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy da si\u0119 w takim razie w jednym instytucie w Polsce wyhodowa\u0107 odporn\u0105 na choroby pszczo\u0142\u0119 i rozes\u0142a\u0107 do wszystkich pszczelarzy matki tej linii, aby to u nich zadzia\u0142a\u0142o?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Prawdopodobnie nie. W lokalnych warunkach nale\u017cy selekcjonowa\u0107 lokalne pszczo\u0142y, albo takie kt\u00f3ra maj\u0105 podobne warunki. U nas kiedy\u015b by\u0142a g\u0142\u00f3wnie pszczo\u0142a Apis mellifera mellifera, a p\u00f3\u017aniej okaza\u0142o si\u0119, \u017ce w wielu okolicach lepsza jest krainka, kiedy s\u0105 po\u017cytki wczesne takie jak na przyk\u0142ad rzepak.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Zgromadzili\u015bmy tak\u0105 list\u0119 pszczelarzy z Europy kt\u00f3rzy nie lecz\u0105 ju\u017c wiele lat. Oto ona<sup><a href=\"#04\">4)<\/a><\/sup>.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Czy s\u0105 po\u015br\u00f3d nich tacy co stosuj\u0105 sztuczne unasiennianie?<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Niekt\u00f3rzy stosuj\u0105, ale je\u017celi stosowali w izolacji, tak jak Juhani Lunden z Finlandii, to po kilku latach pojawi\u0142 si\u0119 problem z bliskim spokrewnieniem.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">To trzeba wprowadza\u0107 wtedy inne linie. Je\u015bli pszczo\u0142y krzy\u017cowane s\u0105 w bliskim pokrewie\u0144stwie, to mo\u017ce si\u0119 \u017ale sko\u0144czy\u0107. W skrajnych przypadkach nawet 50% czerwiu mo\u017ce si\u0119 nie rozwija\u0107.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Zastanawiam si\u0119, czy gdyby stosowa\u0107 naturalne unasienianie, bior\u0105c pod uwag\u0119, \u017ce nasza pszczo\u0142a unasieni si\u0119 z obcym trutniem, czy to na pewno zniszczy ca\u0142\u0105 wcze\u015bniejsz\u0105 prac\u0119?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Mo\u017cna te\u017c naturalnie na trutowiskach izolowanych, tak jak na wyspach, czy w r\u00f3\u017cnych dolinach pomi\u0119dzy g\u00f3rami. Wtedy te\u017c ma to sens. W Polsce praktycznie dooko\u0142a 20 km nie powinno by\u0107 \u017cadnych pszcz\u00f3\u0142. W Polsce nie ma takiej miejscowo\u015bci.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>S\u0105 ju\u017c badania, kt\u00f3re pokazuj\u0105, \u017ce mikroflora na pancerzyku chitynowym, w jelicie, w pierzdze, w \u015brodowisku ula, ma znaczenie dla zdrowotno\u015bci pszczo\u0142y, a tak\u017ce wiele czynnik\u00f3w \u015brodowiskowych jak cho\u0107by naturalny plaster czy odpowiedni naturalny pokarm. Chyba nie same genetyczne czynniki maj\u0105 znaczenie?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Owszem. Mnie to te\u017c interesuje. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce zaleszczotek ksi\u0105\u017ckowy, kt\u00f3ry \u017cyje naturalnie w ulu, te\u017c niszczy w jakim\u015b stopniu warroz\u0119. Gdy jest za bardzo czysty ul bez szpar, to te\u017c niedobrze, bo okazuje si\u0119, \u017ce w takim brudnym zaleszczotek potrafi rozmna\u017ca\u0107 si\u0119 lepiej ni\u017c w czystym.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Dlatego naszym celem nie jest to, aby wybi\u0107 ca\u0142\u0105 warroz\u0119, albo \u017ceby pszczo\u0142a to zrobi\u0142a, ale aby nauczy\u0142a si\u0119 z ni\u0105, w pewnym ma\u0142ych ilo\u015bciach, \u017cy\u0107.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Taki balans prze\u017cyciowy. To jest m\u0105dre gdy\u017c radykalne metody bez brania innych \u015brodk\u00f3w pod uwag\u0119, zwykle nie daj\u0105 dobrych rezultat\u00f3w.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy mo\u017cna zaryzykowa\u0107 twierdzenie, \u017ce b\u0119dzie w przysz\u0142o\u015bci w Polsce coraz wi\u0119cej ludzi, kt\u00f3rzy b\u0119d\u0105 si\u0119 pasjonowali trzymaniem pszcz\u00f3\u0142 bardziej dla przyjemno\u015bci i satysfakcji, a korzy\u015b\u0107 z produkt\u00f3w pszczelich nie b\u0119dzie dominuj\u0105cym warunkiem posiadania przez nich pszcz\u00f3\u0142? Tacy hobby\u015bci mogliby anga\u017cowa\u0107 si\u0119 bardziej w selekcj\u0119 naturaln\u0105 gdy\u017c mogliby po\u015bwi\u0119ci\u0107 wi\u0119cej swoich pszcz\u00f3\u0142 do tego celu.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">To ju\u017c si\u0119 dzieje. Prawd\u0119 powiedziawszy ja te\u017c nie dla zysku utrzymywa\u0142em pszczo\u0142y.<br \/>\nCz\u0119sto tacy hobby\u015bci (o kt\u00f3rych m\u00f3wi si\u0119 czasem \u201eoszo\u0142omy\u201d) dochodz\u0105 do r\u00f3\u017cnych korzystnych wynik\u00f3w. Jest obecnie wielu takich, a b\u0119dzie jeszcze wi\u0119cej, i to s\u0105 bardzo cenni ludzie.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Naukowiec i pszczelarz Ron Hoskins z Wielkiej Brytanii nie leczy pszcz\u00f3\u0142 od 1990 roku, kiedy zacz\u0105\u0142 prowadzi\u0107 selekcj\u0119 u\u017cywaj\u0105c te\u017c metody sztucznego unasienniania. W 2010 roku zaproponowa\u0142 hodowl\u0119 bez leczenia pszcz\u00f3\u0142 przysz\u0142emu hobby\u015bcie Garethowi Johnowi, kt\u00f3ry w magazynie British Beekeepers Association w 2015 roku w swoim artykule na temat balansu pomi\u0119dzy pszczo\u0142ami a warroz\u0105 napisa\u0142 tak:<\/strong><\/p>\n<blockquote><p><strong>&#8220;Jako hobbysta mam wolno\u015b\u0107 eksperymentowania. Z pewno\u015bci\u0105 Ci z nas, kt\u00f3rzy maj\u0105 tak\u0105 wolno\u015b\u0107, powinni jej u\u017cy\u0107, aby da\u0107 mo\u017cliwo\u015b\u0107 wykaza\u0107 si\u0119 pszczo\u0142om w rozwijaniu ich naturalnej obrony przed <em>Varroa<\/em>. Dowody wskazuj\u0105, \u017ce r\u00f3wnowaga, o kt\u00f3rej pisa\u0142em na pocz\u0105tku artyku\u0142u, nie jest wcale tak daleko&#8221;<sup><a href=\"#05\">5)<\/a><\/sup> <\/strong><\/p><\/blockquote>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>w wolnym t\u0142umaczeniu: jest na wyci\u0105gni\u0119cie r\u0119ki. Czy Pan by si\u0119 pod tym podpisa\u0142?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak. Tacy ludzie s\u0105 bardzo cenni. Wracaj\u0105c do mojego artyku\u0142u z 1988 roku. Gdyby si\u0119 nic nie robi\u0142o, to prawdopodobnie ju\u017c pszcz\u00f3\u0142 by nie by\u0142o. Pszczo\u0142y pojawi\u0142y si\u0119 w okresie geologicznym kiedy powsta\u0142y kwiaty okrytonasienne. To by\u0142 okres zwany kred\u0105. W tym okresie \u017cy\u0142y te\u017c dinozaury, kt\u00f3re p\u00f3\u017aniej na skutek prawdopodobnie jaki\u015b przesile\u0144 czy kataklizm\u00f3w przyrody wygin\u0119\u0142y, lecz pszczo\u0142y prze\u017cy\u0142y. Dlatego zwyk\u0142em m\u00f3wi\u0107, \u017ce jak pszczo\u0142y prze\u017cy\u0142y dinozaury to i nas prze\u017cyj\u0105. Nie spodziewam si\u0119 aby pszczo\u0142y mia\u0142y wygin\u0105\u0107.<br \/>\n<strong><br \/>\nW internecie kr\u0105\u017cy taka opinia, \u017ce powiedzia\u0142 Pan, \u017ce o biologii pszcz\u00f3\u0142 wiemy zaledwie 5%. Czy to Pana cytat?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Nie, to nie m\u00f3j. Uwa\u017cam, \u017ce 5% to za ma\u0142o. Wiemy wi\u0119cej.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Reasumuj\u0105c, czy jest szansa, \u017ce w ko\u0144cu pszczo\u0142y si\u0119 uodporni\u0105 na warroz\u0119, kiedy umo\u017cliwi im si\u0119 tak\u0105 sytuacj\u0119?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak. Dojdzie do r\u00f3wnowagi pomi\u0119dzy paso\u017cytem a gospodarzem. Nawet z biologicznego punktu widzenia nie jest w interesie paso\u017cyta, aby ca\u0142kowicie zniszczy\u0107 populacj\u0119 gospodarza.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Stosuj\u0105c chemiczne preparaty uszkadzamy i os\u0142abiamy troch\u0119 pszczo\u0142y (w ko\u0144cu wiele z tych \u015brodk\u00f3w to insektycydy chocia\u017c o tym najcz\u0119\u015bciej si\u0119 nie m\u00f3wi) a jednocze\u015bnie selekcjonujemy warroz\u0119 na bardziej zjadliw\u0105.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Owszem. Pojawiaj\u0105 si\u0119 mutacje kt\u00f3re normalnie by nie prze\u017cy\u0142y.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy zwi\u0119kszanie u\u017cywania takich \u015brodk\u00f3w nie jest w takim razie drog\u0105 donik\u0105d?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Owszem. Jak jedne \u015brodki przestaj\u0105 dzia\u0142a\u0107 to wymy\u015bla si\u0119 nowe i to jest taka praca bez ko\u0144ca.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czyli to, co staramy si\u0119 robi\u0107 jako stowarzyszenie wydaje si\u0119 rozs\u0105dne?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Tak. W ko\u0144cu taka r\u00f3wnowaga si\u0119 utrzyma, ale stuprocentowa odporno\u015b\u0107 nie jest mo\u017cliwa, tak przypuszczam.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>W\u0142a\u015bnie do takiej r\u00f3wnowagi d\u0105\u017cymy. Daje nam Pan profesor nadziej\u0119. Mo\u017ce porusz\u0119 temat trutni i ramki pracy. Czy nie zachodzi tu proces selekcji warrozy na t\u0105, kt\u00f3ra lepiej si\u0119 rozmna\u017ca w kom\u00f3rkach robotnic? Je\u017celi b\u0119dziemy za ka\u017cdym razem niszczyli kom\u00f3rki trutowe, to b\u0119d\u0105 prze\u017cywa\u0142y lepiej te osobniki Varroa, kt\u00f3re prze\u017cyj\u0105 w kom\u00f3rce robotnicy.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Ma pan racj\u0119. Dlatego wa\u017cne jest, aby nie stosowa\u0107 jednej metody zwalczania lecz naprzemiennie r\u00f3\u017cne. Tymi r\u00f3\u017cnymi dzia\u0142aniami w ko\u0144cu wywo\u0142ujemy inne, nast\u0119pne problemy.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Jest taki szwedzki pszczelarz naturalny, Erik Osterlund, kt\u00f3ry od wielu ju\u017c lat bada problem odporno\u015bci pszczo\u0142y na warroz\u0119 obserwacjami na swoich pasiekach. Sformu\u0142owa\u0142 hipotez\u0119, \u017ce pszczo\u0142y w tej samej pasiece, czy blisko siebie, mog\u0105 si\u0119 uczy\u0107 wzajemnie od siebie. Co Pan na ten temat s\u0105dzi?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Nie wydaje mi si\u0119, aby to by\u0142a prawda na szersz\u0105 skal\u0119. Mo\u017ce ucz\u0105 si\u0119 jednostki, ale aby dzia\u0142a\u0142o to na pokolenia, to raczej kwestia p\u00f3\u017aniejszej selekcji.<br \/>\n<strong><br \/>\nPodgatunki <em>Apis mellifera capensis<\/em> i <em>Apis mellifera scutellata<\/em> s\u0105 odporne na warroz\u0119. Czy m\u00f3g\u0142by Pan przybli\u017cy\u0107 na czym polega odporno\u015b\u0107?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Polega to na kr\u00f3tszym okresie rozwoju pszczo\u0142y w kom\u00f3rce plastra.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Co dla Pana oznacza termin odporno\u015bci rodziny pszczelej?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">To nie jest moja dziedzina. Jest specjalny zak\u0142ad chor\u00f3b pszcz\u00f3\u0142 na SGGW i ich trzeba si\u0119 pyta\u0107.<br \/>\n<strong><br \/>\nPrzed jakimi trudno\u015bciami chcia\u0142by Pan ostrzec ludzi, kt\u00f3rzy chc\u0105 si\u0119 zabiera\u0107 za pszczelarstwo naturalne?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">My\u015bl\u0119, \u017ce tacy mali hobby\u015bci eksperymentatorzy raczej nie b\u0119d\u0105 mie\u0107 wp\u0142ywu na og\u00f3lny stan pszczelarstwa. To s\u0105 po\u017cyteczni ludzie, ale raczej nie maj\u0105 mo\u017cliwo\u015bci, \u017ceby wp\u0142yn\u0105\u0107 na hodowl\u0119.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Mamy w takim razie dwa utopijne za\u0142o\u017cenia. Jedno, \u017ce da si\u0119 zwalczy\u0107 kiedy\u015b warroz\u0119 w Polsce w 100%. Drugie, \u017ce wszyscy pszczelarze przestan\u0105 u\u017cywa\u0107 medykament\u00f3w i ponios\u0105 selekcyjne straty. Czy jest mo\u017cliwa taka realna sytuacja, \u017ce b\u0119d\u0105 obok siebie istnieli pszczelarze naturalni, zar\u00f3wno hobby\u015bci i naukowcy, oraz pszczelarze zawodowi?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">To jest przyk\u0142ad najzdrowszego spo\u0142ecze\u0144stwa. Poleganie tylko na skrajno\u015bciach mog\u0142o by si\u0119 \u017ale sko\u0144czy\u0107. A taki naturalny rozk\u0142ad od najlepszego do najgorszego, z najwi\u0119ksz\u0105 ilo\u015bci\u0105 \u015brednich po\u015brodku, jest najbardziej zdrowy, jak generalnie w ca\u0142ym \u015bwiecie przyrody.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Czy w takim razie, je\u015bli b\u0119d\u0105 istnia\u0142y te dwa \u015brodowiska pszczelarzy obok siebie, a trutnie z jednych do drugich b\u0119d\u0105 wzajemnie zalatywa\u0142y, to czy da si\u0119 wypracowa\u0107 na powr\u00f3t jak\u0105\u015b chocia\u017c zdzicza\u0142\u0105 populacj\u0119 pszcz\u00f3\u0142, kt\u00f3ra b\u0119dzie w stanie prze\u017cywa\u0107 w dziuplach, zakamarkach, lub sztucznych skrzynkach?<br \/>\n<\/strong><br \/>\nW Polsce przywracaj\u0105 bartnictwo. To jest dobre pokazowo dla innych i dla bada\u0144, ale wi\u0119kszego znaczenia mie\u0107 nie b\u0119dzie. To raczej takie amatorskie dzia\u0142ania.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><strong>Zdarzaj\u0105 si\u0119 jednak pszczelarze kt\u00f3rzy sprzeciwiaj\u0105 si\u0119 dzikiej zabudowie, barciom, dzikim siedliskom dla pszcz\u00f3\u0142 w lesie. Czy popiera\u0142by Pan takie sprzeciwy?<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\">Nie popiera\u0142bym. Jestem za wzajemn\u0105 tolerancj\u0105. Trzeba jednak zaznaczy\u0107, \u017ce barcie z pszczo\u0142ami mog\u0105 by\u0107 w lesie, je\u017celi kto\u015b b\u0119dzie systematycznie bada\u0107 ich zdrowotno\u015b\u0107, aby nie sta\u0142y si\u0119 \u017ar\u00f3d\u0142em rozprzestrzeniania chor\u00f3b pszczelich.<br \/>\nNa zako\u0144czenie dodam, \u017ce w Brazylii nie stosuje si\u0119 \u017cadnych \u015brodk\u00f3w przeciwko warrozie od ponad 30 lat. Prawdopodobnie jest to spowodowanie krzy\u017cowaniem z pszczo\u0142ami afryka\u0144skimi. Pszczo\u0142y w Brazylii zosta\u0142y zafrykanizowane<sup><a href=\"#06\">6)<\/a><\/sup>.<\/p>\n<p style=\"text-align: justify;\"><em>Rozmawia\u0142 Jakub Jaro\u0144ski<br \/>\nWywiad autoryzowany<\/em><\/p>\n<h3 style=\"text-align: justify;\">Przypisy:<\/h3>\n<p id=\"01\" style=\"text-align: justify;\">1) Dok\u0142adnie 71,3% (przyp. aut.)<br \/>\n<a href=\"http:\/\/www.miesiecznik-pszczelarstwo.pl\/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=102:zakaenie-rodzin-pszczelich-sporami-paenibacillus-larvae-to-nie-zawsze-choroba-ale-ju-realne-zagroenie-92012&amp;catid=12:rok-2012&amp;Itemid=16\">Dr Krystyna Pohorecka, lek. wet. Marta Skubida, lek. wet. Andrzej Bober, mgr in\u017c. Dagmara Zda\u0144ska (2012), Zak\u0142ad Chor\u00f3b Pszcz\u00f3\u0142, PIWet-PIB w Pu\u0142awach, \u201eZaka\u017cenie rodzin pszczelich sporami Paenibacillus larvae to nie zawsze choroba, ale ju\u017c realne zagro\u017cenie\u201d, Pszczelarstwo 9\/2012<\/a><\/p>\n<p id=\"02\" style=\"text-align: justify;\">2) <a href=\"http:\/\/jerzy_woyke.users.sggw.pl\/hod_psz_odp_war1988.pdf\">Profesor Jerzy Woyke (1988), \u201eHodowla pszcz\u00f3\u0142 odpornych na warroz\u0119\u201d, Pszczelarstwo 39(11)<\/a><\/p>\n<p id=\"03\" style=\"text-align: justify;\">3) John Keffus jednak twierdzi, \u017ce w Te\u015bcie Bonda m\u0142ode matki pszczele, po matkach prze\u017cywaj\u0105cych selekcj\u0119 naturaln\u0105, unasieniaj\u0105 si\u0119 po prostu z wolnego lotu tj. naturalnie (przyp. aut.).<br \/>\n<a href=\"http:\/\/www.tandfonline.com\/doi\/pdf\/10.1080\/00218839.2016.1160709\">John Kefuss, Jacques Vanpoucke, Maria Bolt &amp; Cyril Kefuss (2015), \u201eSelection for resistance to Varroa destructor under commercial beekeeping conditions\u201d, Journal of Apicultural Research, 54:5, 563-576<\/a><\/p>\n<p id=\"04\" style=\"text-align: justify;\">4) <a href=\"http:\/\/forum.wolnepszczoly.netlify.app\/showthread.php?tid=461&amp;pid=11037#pid11037\">Lista na forum Wolnych Pszcz\u00f3\u0142<\/a><\/p>\n<p id=\"05\" style=\"text-align: justify;\">5) <a href=\"http:\/\/media.wix.com\/ugd\/42a31e_8316e24022e64819a0dc33a2808aa525.pdf\" target=\"_blank\">Gareth John (2015), \u201eArcheiving balance beetween bees and varroa\u201d The British Bee Journal (June)<\/a><\/p>\n<p id=\"06\" style=\"text-align: justify;\">6) <a href=\"http:\/\/www.scielo.br\/scielo.php?script=sci_arttext&amp;pid=S1519-566X2007000600018\">Francisco E. Carneiro; Rogelio R. Torres; Roger Strapazzon; Sabrina A. Ram\u00edrez; Jos\u00e9 C.V. Guerra Jr; Diego F. Koling; Geraldo Moretto (2007), \u201eChanges in the reproductive ability of the mite Varroa destructor (Anderson e Trueman) in africanized honey bees (Apis mellifera L.) (Hymenoptera: Apidae) colonies in southern Brazil,\u201d, Neotropical Entomology vol.36 no.6 Londrina Nov.\/Dec. 2007<\/a><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>W styczniu 2017 roku mia\u0142em przyjemno\u015b\u0107 rozmawia\u0107 w imieniu Stowarzyszenia Pszczelarstwa Naturalnego \u201eWolne Pszczo\u0142y\u201d z wybitnym biologiem i znawc\u0105 r\u00f3\u017cnorodnych gatunk\u00f3w pszcz\u00f3\u0142 z ca\u0142ego \u015bwiata, profesorem Jerzym Woyke, kt\u00f3ry niedawno obchodzi\u0142 swoje dziewi\u0119\u0107dziesi\u0105te urodziny. Przy okazji serdecznie gratulujemy i \u017cyczymy jeszcze wielu lat w zdrowiu i pogodzie ducha. Rozmawiali\u015bmy o problemach odporno\u015bci Pszcz\u00f3\u0142 miodnych na [&hellip;]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_links_to":"","_links_to_target":""},"categories":[18,7,8,26],"tags":[12,14,36],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1494"}],"collection":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1494"}],"version-history":[{"count":19,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1494\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1516,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1494\/revisions\/1516"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1494"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1494"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1494"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}