{"id":1173,"date":"2016-06-07T12:42:11","date_gmt":"2016-06-07T10:42:11","guid":{"rendered":"http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/?p=1173"},"modified":"2016-06-21T08:22:41","modified_gmt":"2016-06-21T06:22:41","slug":"bartnictwo","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/bartnictwo\/","title":{"rendered":"Bartnictwo"},"content":{"rendered":"

Bartnictwo Puszczy Augustowskiej<\/strong><\/span><\/p>\n

Bractwo Bartne dzia\u0142a na terenie Puszczy Augustowskiej od 2013 jako grupa nieformalna, od 2015 w pe\u0142ni legalnie skupiaj\u0105c kilkana\u015bcie os\u00f3b zaanga\u017cowanych w przywracanie bartnictwa w P\u00f3\u0142nocno Wschodniej Polsce. Swoje dzia\u0142ania prowadzimy nie zale\u017cnie od projekt\u00f3w Las\u00f3w Pa\u0144stwowych, cho\u0107 w pe\u0142nym porozumieniu z poszczeg\u00f3lnymi Nadle\u015bnictwami i innymi instytucjami na kt\u00f3rych terenie zak\u0142adamy nasze barcie i k\u0142ody bartne. Nasze motto to Natura, Tradycja, Historia i w zasadzie w tych 3 prostych s\u0142owach zamyka si\u0119 kwintesencja bartnictwa: dzia\u0142ania na rzecz le\u015bnych ekosystem\u00f3w, kultywowanie tradycji poszanowania przyrody i \u017cycia w zgodzie z natur\u0105 oraz pami\u0119\u0107 i przybli\u017canie historii naszych przodk\u00f3w.<\/span><\/p>\n

<\/p>\n
\"Niematerialne<\/a>
K\u0142oda bartna<\/figcaption><\/figure>\n

<\/center><\/p>\n

Czym jest bartnictwo? Technicznie jest to spos\u00f3b hodowli pszczo\u0142y miodnej, polegaj\u0105cy na przygotowywaniu do zasiedlenia przez roje dziupli w drzewach \u017cywych lub w k\u0142odach wyci\u0119tych z drzew martwych, nast\u0119pnie wci\u0105gni\u0119tych na drzewa w formie k\u0142\u00f3d bartnych. Jest zarazem zestawem praktyk, wyobra\u017ce\u0144 i wiedzy dotycz\u0105cej tej\u017ce pszczo\u0142y. Jej zwyczaj\u00f3w, upodoba\u0144 i zachowa\u0144 w interakcji z cz\u0142owiekiem i otaczaj\u0105c\u0105 przyrod\u0105. Polega na przekonaniu, \u017ce pszczo\u0142a najlepiej \u017cyje i rozwija si\u0119 wysoko nad ziemi\u0105, a cz\u0142owiek nie powinien ingerowa\u0107 w rozw\u00f3j rodziny pszczelej. Pytanie: gdzie zaczyna si\u0119 bartnictwo, a ko\u0144czy pszczelarstwo? Mniej wi\u0119cej na 4 metrach nad ziemi\u0105. W odleg\u0142ych, jak i nie tak bardzo dawnych czasach, barcie zak\u0142adane by\u0142y nawet na wysoko\u015bci ponad 20 metr\u00f3w, do dzi\u015b w Rezerwacie \u015acis\u0142ym Bia\u0142owieskiego Parku Narodowego zachowa\u0142y si\u0119 drzewa bartne odziane na wysoko\u015bci 17 metr\u00f3w nad ziemi\u0105. Takich zabytk\u00f3w bartnictwa w samym tylko Bia\u0142owieskim Parku Narodowym jest ci\u0105gle 112 sztuk, s\u0105 to drzewa bartne odziane przed rokiem 1888 kiedy to zaprzestano wpuszczania bartnik\u00f3w bia\u0142owieskich do swoich barci. Przetrwa\u0142o tych drzew tyle, poniewa\u017c na obszarze Bia\u0142owieskiego Parku Narodowego od ponad 100 lat nie prowadzi si\u0119 gospodarki le\u015bnej, wi\u0119c nikt tych drzew nie rusza\u0142, dzi\u0119ki temu mamy cho\u0107 jedno miejsce, kt\u00f3re \u015bwiadczy o intensywno\u015bci gospodarki bartnej w lasach dawnej Rzeczpospolitej. A to przecie\u017c nie wszystkie, kt\u00f3re uda\u0142o si\u0119 oznaczy\u0107 i kt\u00f3re dotrwa\u0142y do naszych czas\u00f3w.<\/span><\/p>\n

Bartnictwo to te\u017c pewnego rodzaju etos i przekonanie, \u017ce tylko cz\u0142owiek prawy i uczciwy mo\u017ce zajmowa\u0107 si\u0119 pszczo\u0142ami.<\/span><\/p>\n

Historia bartnictwa jest tak stara, jak historia osadnictwa ludzkiego na terenie rozleg\u0142ych puszczy porastaj\u0105cych niegdy\u015b nasz\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 Europy. Legendy o lasach pe\u0142nych pszcz\u00f3\u0142 na p\u00f3\u0142noc od Dunaju cytuje Herodot, antyczny historyk i geograf \u017cyj\u0105cy w V wieku p.n.e.<\/span><\/p>\n

Bartnictwo na przestrzeni naszej historii przyjmowa\u0142o r\u00f3\u017cne formy organizacyjne, opisz\u0119 kilka z nich wyst\u0119puj\u0105cych na ziemiach polskich.<\/span><\/p>\n

Bartnictwo miejskie Toru\u0144<\/b><\/span><\/p>\n

Ciekawym sposobem organizacji bartnictwa jest Toru\u0144, kt\u00f3ry od 1491 do po\u0142owy XVIII wieku zatrudnia\u0142 na etacie bartnik\u00f3w, pracownik\u00f3w Miejskiego Urz\u0119du Le\u015bnego, kt\u00f3rzy prowadzili barcie w lasach nale\u017c\u0105cych do miasta. Byli to pracownicy magistratu, kt\u00f3rzy za wykonywanie swych powinno\u015bci otrzymywali zap\u0142at\u0119 w z\u0142ocie i zatrzymywali trzeci\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 zebranego miodu. Z zapisk\u00f3w z 1521 roku dowiadujemy si\u0119 \u017ce w lasach miejskich by\u0142o 383 barci \u201eosiad\u0142ych\u201d i 316 pustych, oraz, \u017ce zebrano z nich 14 beczek miodu. Plag\u0105 bartnik\u00f3w w Toruniu byli z\u0142odzieje, rekrutuj\u0105cy si\u0119 g\u0142\u00f3wnie z okolicznej polskiej szlachty. Miasto musia\u0142o cz\u0119stokro\u0107 przeciw \u201epszczo\u0142o\u0142upcom\u201d wysy\u0142a\u0107 stra\u017c miejsk\u0105, kt\u00f3ra czasem stacza\u0142a z nimi regularne bitwy. Tote\u017c z czasem utrzymanie pszcz\u00f3\u0142 w lasach sta\u0142o si\u0119 tam po prostu nieop\u0142acalne i w 1733 Zarz\u0105d Miasta postanowi\u0142 zlikwidowa\u0107 miejskie bartnictwo. Toru\u0144 by\u0142 miastem zamieszka\u0142ym w wi\u0119kszo\u015bci przez Niemc\u00f3w, ale to Polacy byli miejskimi bartnikami, o czym \u015bwiadcz\u0105 wymieniane w dokumentach nazwiska Otrompka, Sobiech, Wawrzyniec czy Kawka.<\/span><\/p>\n

Bractwa Bartne<\/b><\/span><\/p>\n

Najlepiej opisanym przyk\u0142adem organizacji bartnictwa jest przyk\u0142ad Kurpi i funkcjonuj\u0105cych tam Bractw Bartnych. Sta\u0142o si\u0119 tak dlatego, \u017ce do naszych czas\u00f3w w XIX reprintach zachowa\u0142y si\u0119 2 unikatowe zabytki polskiego prawodawstwa, a mianowicie Kodeksy prawa bartnego spisane przez starost\u0119 przasnyskiego w 1559 roku i przez Starost\u0119 \u0142om\u017cy\u0144skiego w 1616 roku. Jak r\u00f3wnie\u017c do naszych czas\u00f3w zachowa\u0142y si\u0119 ksi\u0119gi s\u0105d\u00f3w bartnych obejmuj\u0105ce swoim zasi\u0119giem ponad 120 lat spraw rozpatrywanych przez s\u0105d bartny w Nowogrodzie \u0141om\u017cy\u0144skiem. Z tych dokument\u00f3w mo\u017cemy dok\u0142adnie odtworzy\u0107 i pozna\u0107 organizacje bractwa, prawa i obowi\u0105zki jej cz\u0142onk\u00f3w jak i ich relacje do os\u00f3b spoza bractwa. Co ciekawe, dowiadujemy si\u0119 te\u017c z tych dokument\u00f3w wiele na temat pracy przy barciach oraz wiele o sposobie postrzegania przyrody przez \u00f3wczesnych bartnik\u00f3w. Tak wi\u0119c terminy na poszczeg\u00f3lne prace przy barciach by\u0142y \u015bci\u015ble wyznaczone, szczeg\u00f3lnie je\u015bli chodzi o miodobranie, czyli kl\u0119czb\u0119, jak i wiosenne omiatanie pszcz\u00f3\u0142 po zimie. Zgodnie z obowi\u0105zuj\u0105cym w\u00f3wczas prawem, wiosenne podmiatanie pszcz\u00f3\u0142 i wycinanie suchych plastr\u00f3w by\u0142o dozwolone tylko do 8 maja, po tej dacie by\u0142o karane. Wynika\u0142o to z przekonania, \u017ce wycinaj\u0105c plastry z czerwiem i ograniczaj\u0105c przez to rojenie si\u0119 pszcz\u00f3\u0142 szkod\u0119 innym bartnikom si\u0119 czyni i ingeruje w Bo\u017cy Porz\u0105dek przyrody. Data przewidziana na kleczb\u0119, czyli le\u015bne miodobranie, by\u0142a przewidziana na pocz\u0105tek wrze\u015bnia – dok\u0142adnie zaczyna\u0142o si\u0119 8 wrze\u015bnia, ka\u017cdy kto podbiera\u0142 mi\u00f3d wcze\u015bniej, nawet ze swoich barci, podlega\u0142 surowej karze.<\/span><\/p>\n

Bartnictwo Puszczy Prze\u0142omskiej<\/b><\/span><\/p>\n

\"Bartnictwo<\/a>
Bartnik podczas pracy z tradycyjnymi narz\u0119dziami<\/figcaption><\/figure>\n

Puszcza Prze\u0142omska to dawna nazwa Puszczy Augustowskiej, kt\u00f3ra niegdy\u015b si\u0119ga\u0142a znacznie dalej ni\u017c obecny kompleks le\u015bny, bo a\u017c po Mariampol na Litwie, Rajgr\u00f3d na Zachodzie, Biebrz\u0119 na po\u0142udniu i Niemen na wschodzie. By\u0142y to nieprzebyte lasy zamieszka\u0142e przez ba\u0142tyjskie plemiona Ja\u0107wing\u00f3w, kt\u00f3re zreszt\u0105 r\u00f3wnie\u017c zajmowa\u0142y si\u0119 bartnictwem. Znajdowa\u0142y si\u0119 one w niezr\u0119cznym po\u0142o\u017ceniu mi\u0119dzy silnymi s\u0105siadami: Mazowszem, Litw\u0105 i Pa\u0144stwem Zakonu Krzy\u017cackiego. Przeciwko Ja\u0107wingom sukcesywnie w XIII wieku swoje krucjaty prowadzi\u0142o Pa\u0144stwo Zakonne, a Litwa i Ksi\u0105\u017c\u0119ta Mazowieccy napierali z po\u0142udnia i wschodu. W 1283 roku nast\u0105pi\u0142 ostateczny upadek Ja\u0107wie\u017cy, a ziemie te na d\u0142ugo opustosza\u0142y. Do tych teren\u00f3w pretensje zg\u0142asza\u0142o Pa\u0144stwo Zakonne, kt\u00f3re w swojej ekspansji na Wsch\u00f3d wcale nie zamierza\u0142o si\u0119 zatrzyma\u0107 i ju\u017c w rok po upadku Ja\u0107wie\u017cy najecha\u0142o Grodno. R\u00f3wnie\u017c Litwa by\u0142a \u017cywo zainteresowana pozyskaniem ziem poja\u0107wieskich. Przez wiele dziesi\u0119cioleci by\u0142y to niebezpieczne tereny pogranicza, do kt\u00f3rych dodatkowo dost\u0119p by\u0142 przez obie strony mocno reglamentowany, przez ponad 100 lat od 1283 do 1422 osadnictwo na tych ziemiach by\u0142o mocno ograniczone. Wydaje si\u0119, \u017ce w tym okresie obu stronom zale\u017ca\u0142o na utrzymaniu tej ogromnej pustki granicznej. Lecz co ciekawe, nawet mimo ci\u0105g\u0142ych wojen Litwy z Zakonem Krzy\u017cackim, ludno\u015b\u0107 nadnieme\u0144ska, poddani Wielkiego Ksi\u0119cia, z bogactw Puszczy jednak korzysta\u0142a.\u00a0Wybierano si\u0119 do niej po ryby, siano, zwierzyn\u0119 i mi\u00f3d\u2026.<\/span><\/p>\n

W korzystnych dla Krzy\u017cak\u00f3w traktatach z 1379 r. dla tej ludno\u015bci zastrze\u017cone by\u0142o prawo korzystania z dobrodziejstw Puszczy w\u0142a\u015bnie w tym zakresie. Takie uprawnienia nosi\u0142y miano wchod\u00f3w, rozr\u00f3\u017cniano wchody bartne i siano\u017c\u0119tne. Oba by\u0142y nadawane przez w\u0142adc\u0119 dla wybranych rod\u00f3w z osad s\u0142u\u017cebnych lub cz\u0142onk\u00f3w dworu ksi\u0105\u017c\u0119cego. Granice wchod\u00f3w by\u0142y \u015bci\u015ble ustalone i podzielone mi\u0119dzy ludno\u015b\u0107 i dw\u00f3r. W kolejnych traktatach mi\u0119dzy Zakonem a Litw\u0105 z 1398 r., mimo ustalenia granicy na rzece Szeszupie i dalej w linii prostej do Netty, Wielki Ksi\u0105\u017c\u0119 zyska\u0142 zezwolenie na polowania tak\u017ce poza t\u0105 granic\u0105, czyli ju\u017c na ziemiach Zakonu. Natomiast 27 IX 1422 roku, w traktacie nad jeziorem Melno, ustalono ostatecznie przebieg granicy mi\u0119dzy Wielkim Ksi\u0119stwem a ziemiami Zakonu, kt\u00f3ra bieg\u0142a od granicy Mazowsza przy Kamiennym Brodzie na rzece \u0141ek na p\u00f3\u0142noc, przez \u015brodek Jeziora Rajgrodzkiego, uroczysko Preywysti (Prawdziszki), uroczysko Merunysky (Mieruniszki) do jeziora Dwystytz (Wisztynieckiego). Linia ta, mimo p\u00f3\u017aniejszych zatarg\u00f3w granicznych, przetrwa\u0142a jako granica Prus i Rzeczpospolitej a\u017c do 1945 roku. Wi\u0119c od tamtej pory ca\u0142a Puszcza Prze\u0142omska znajdowa\u0142a si\u0119 w Wielkim Ksi\u0119stwie. Jak wielk\u0105 wag\u0119 w\u0142adcy Polski i Litwy przyk\u0142adali do tych ziem i do mo\u017cliwo\u015bci polowa\u0144 na nich \u015bwiadcz\u0105 nie tylko zapisy z traktat\u00f3w pokojowych z lat: 1422, 1404, 1398 czy 1379, ale tak\u017ce zapisy z kronik Jana D\u0142ugosza i p\u00f3\u017aniejszych, jak r\u00f3wnie\u017c zapisy o wysiedleniach ludno\u015bci poja\u0107wieskiej z terenu Puszczy przez Ksi\u0119cia Witolda czy Kazimierza Jagiello\u0144czyka. Ten ostatni, b\u0119d\u0105c na polowaniu mi\u0119dzy Biebrz\u0105 a Brzoz\u00f3wk\u0105, i wykrywszy tam osad\u0119 zwan\u0105 Dolistowo, poleci\u0142 j\u0105 spali\u0107 tak \u201ei\u017cby tam wi\u0119cej nie by\u0142a\u201d. W\u0142adcy mieli wy\u0142\u0105czne prawo do polowania na grubego zwierza: jelenia, \u0142osia i najbardziej cenionego \u017cubra. Wyludnienie tych teren\u00f3w mia\u0142o zapewni\u0107 im zwierzyn\u0119 i ograniczy\u0107 k\u0142usownictwo. Dopiero w p\u00f3\u017aniejszym czasie, od XVI wieku, zacz\u0119to osiedla\u0107 tu ludno\u015b\u0107 s\u0142u\u017cebn\u0105 spe\u0142niaj\u0105c\u0105 funkcje stra\u017cy le\u015bnej – osocznicy. Wcze\u015bniej wchody do puszczy mieli zapewnione tylko zaufani wybra\u0144cy \u2013 bartnicy.<\/span><\/p>\n

Czym by\u0142y wchody bartne?<\/b><\/span><\/p>\n

Wr\u00f3\u0107my jeszcze do instytucji wchod\u00f3w, by\u0142o to prawo do czerpania okre\u015blonych po\u017cytk\u00f3w z puszcz Kr\u00f3lewskich czy Ksi\u0105\u017c\u0119cych, bo nale\u017cy przypomnie\u0107 \u017ce tereny o kt\u00f3rych m\u00f3wimy le\u017ca\u0142y do 1 lipca 1569 roku w granicach Wielkiego Ksi\u0119stwa Litewskiego. Nie by\u0142o to prawo w\u0142asno\u015bci gruntu a prawo do okre\u015blonego u\u017cytkowania. Prawo to by\u0142o dziedziczne i zbywalne, czyli w\u0142a\u015bciciel m\u00f3g\u0142 takie prawo sprzeda\u0107. Posiadanie wchod\u00f3w wed\u0142ug I statusu Litewskiego z 1529 roku upowa\u017cnia\u0142o ich w\u0142a\u015bcicieli lub wys\u0142anego poddanego do wej\u015bcia do puszczy ale tylko w oznaczonym czasie. Udaj\u0105cy si\u0119 do swoich wchod\u00f3w nie m\u00f3g\u0142 mie\u0107 ze sob\u0105 strzelby, oszczepu czy jakiejkolwiek broni ani ps\u00f3w. Bartnikom wolno by\u0142o mie\u0107 siekier\u0119 oraz piesznie. Wolno im by\u0142o pobiera\u0107 drewno na opa\u0142, \u0142yko na leziwo i inne drewno na ich potrzeby bartnicze jakiego by potrzebowali, bod warunkiem, \u017ce wynios\u0105 z lasu to na r\u0119kach a nie wozem wywioz\u0105. Na terenach wchod\u00f3w, nie mo\u017cna by\u0142o budowa\u0107 sta\u0142ych domostw, tylko tymczasowe chaty zwane (budami) u\u017cywane w trakcie przebywania w Puszczy i pracy przy barciach. Wolno by\u0142o bartnikom jeszcze jeden typ budowli stawia\u0107 – banie, czyli \u0142a\u017anie. Od lat jestem mi\u0142o\u015bnikiem saunowania, do\u015b\u0107 popularnego sposobu sp\u0119dzania wolnego czasu w okolicy Suwa\u0142k i Augustowa. Zawsze my\u015bla\u0142em, \u017ce tradycje te przynios\u0142o na nasze ziemie osadnictwo starowier\u00f3w w XIX wieku i to dzi\u0119ki nim mamy t\u0105 niepowtarzaln\u0105 tradycje zachowan\u0105 na naszych ziemiach. Mi\u0142ym zaskoczeniem dla mnie by\u0142o znalezienie informacji, \u017ce jest to du\u017co starsza praktyka do tego zwi\u0105zana z moj\u0105 pasj\u0105. Tak\u017ce ciekawy zapis w statutach litewskich dotyczy w\u0142asno\u015bci samej barci, w\u0142a\u015bcicielowi lasu nie mo\u017cna by\u0142o drzewa bartnego \u015bci\u0105\u0107, a je\u015bli by uleg\u0142o z\u0142amaniu samo, bartnik m\u00f3g\u0142 swobodnie wypi\u0142owa\u0107 fragment z barci\u0105 w inne miejsce. W ten spos\u00f3b wypi\u0142owuj\u0105c fragment pnia tworzy\u0142 k\u0142od\u0119 bartn\u0105. Z czasem ilo\u015b\u0107 barci ograniczano i ustalano dla ka\u017cdego w\u0142a\u015bciciela wchod\u00f3w. Barcie by\u0142y oznaczane znakami w\u0142asno\u015bciowymi zwanymi \u2013 klejmami. Bory bartne by\u0142y w\u00f3wczas obszerne, powierzchnie ich dochodzi\u0142y do 4 mil kwadratowych. W\u0142a\u015bcicielom wchod\u00f3w nie wolno by\u0142o niszczy\u0107 puszczy i na odwr\u00f3t \u2013 nie wolno by\u0142o posiadaczom puszczy szkodzi\u0107 w\u0142a\u015bcicielom czy u\u017cytkownikom wchod\u00f3w. Status ustala\u0142 kary za zniszczenie cudzej barci, czy nawet drzewa z naniesionym klejmem.<\/span><\/p>\n

W\u0142a\u015bnie po roku 1422 na sta\u0142e zacz\u0119to rozdawa\u0107 jeziora, \u0142\u0105ki puszcza\u0144skie i bory bartne na terenie Puszczy Prze\u0142omskiej pomi\u0119dzy zaufanych poddanych. Cho\u0107 pierwsze zapisy o przynale\u017cno\u015bci poszczeg\u00f3lnych obszar\u00f3w (wchod\u00f3w) mamy dopiero z pocz\u0105tku XVI wieku wi\u0119c prawie 100 lat p\u00f3\u017aniej. Wiemy ze starych kronik, zapisk\u00f3w i rewizji puszcza\u0144skich czyli inwentaryzacji d\u00f3br ksi\u0105\u017c\u0119cych i kr\u00f3lewskich \u017ce takie prawa mieli na przyk\u0142ad Bohatyrowicze, Markowicze i Mickiewicze w pocz\u0105tkach XVI wieku pochodz\u0105cy ze wsi pod Grodnem o tych nazwach – prowadzili oni barcie nad jeziorem Blizno, Tobo\u0142owo i Serwy posiadaj\u0105c tam \u0142\u0105cznie 8 leziw bartnych. Wchody bartne rodu \u017babicz\u00f3w by\u0142y z drugiej strony jeziora Serwy. Ziemia bartna Sernetkiewicz\u00f3w by\u0142a tam, gdzie dzi\u015b wie\u015b Sarnetki w kierunku na j. Wigry. Rodzina \u0141aniewicz\u00f3w posiada\u0142a wchody bartne nad Czarn\u0105 Ha\u0144cz\u0105 na p\u00f3\u0142noc od Suwa\u0142k posiadaj\u0105c 2 leziwa bartne. Leziwo by\u0142o nie tylko urz\u0105dzeniem do wchodzenia na drzewa i powodem do dumy jego posiadacza ale r\u00f3wnie\u017c jednostk\u0105 miary ilo\u015bci barci, odpowiada\u0142o ono 60 barciom czyli borowi bartnemu. Najwi\u0119ksze dobra zgromadzi\u0142a w tym czasie rodzina Wo\u0142\u0142owicz\u00f3w, zachowa\u0142 si\u0119 wykaz sianot\u0119\u017cni i barci tego rodu z 1569 roku i dorobek ich jest nad wyraz imponuj\u0105cy.<\/span><\/p>\n

Wspomnia\u0142em wcze\u015bniej, \u017ce cze\u015b\u0107 wchod\u00f3w zosta\u0142a zarezerwowana dworowi ksi\u0105\u017c\u0119cemu, tymi barciami zajmowa\u0142y si\u0119 dwory le\u017c\u0105ce pod Grodnem. Brak co prawda informacji o wyspecjalizowanej grupie bartnik\u00f3w ksi\u0105\u017c\u0119cych w tamtym okresie, ale wiadomo, \u017ce w XVI w. bartnicy opiekuj\u0105cy si\u0119 barciami ksi\u0105\u017c\u0119cymi mi\u0119dzy Czarn\u0105 Ha\u0144cz\u0105 a Biebrz\u0105 mieszkali we wsi Rakowicze pod Grodnem i \u017ce s\u0142u\u017cyli wcze\u015bniej jako osocznicy. W 1668 opatrywali ju\u017c tylko kilka barci dworskich. O barcie ksi\u0105\u017c\u0119ce zapewne ma\u0142o dbano i wi\u0119kszo\u015b\u0107 z nich szybko pustosza\u0142a.<\/span><\/p>\n

Od XVI wieku Bartnictwem prywatnie zajmowali si\u0119 r\u00f3wnie\u017c ch\u0142opi-rolnicy ze wsi po\u0142o\u017conych w pobli\u017cu puszczy, p\u0142acili oni w zamian danin\u0119 bartn\u0105 w miodzie i wosku klucznikowi zamku grodzie\u0144skiego, a niekt\u00f3rzy byli zobowi\u0105zani w ramach pa\u0144szczyzny do koszenia \u0142\u0105k w dolinie Czarnej Ha\u0144czy. W sprawach bartnych mieli osobne s\u0105dy ostatnia wspominka o nich w dokumentach pochodzi z 1764 wspomniana si\u0119 tam \u201es\u0105dy bartnickie przy kopach\u201d, jednak nie znalaz\u0142em jeszcze \u017cadnych wzmianek czy \u015blad\u00f3w dzia\u0142alno\u015bci organizacji bractw bartnych na naszych terenach.<\/span><\/p>\n

Osocznicy<\/b><\/span><\/p>\n

<\/a> Widocznie nie by\u0142o potrzeby powo\u0142ywania takiej organizacji. Porz\u0105dku i przestrzegania prawa w puszczy ksi\u0105\u017c\u0119cej pilnowali osocznicy. By\u0142a to dobrze uposa\u017cona ludno\u015b\u0107 ch\u0142opska, kt\u00f3rej zadaniem by\u0142 udzia\u0142 w kr\u00f3lewskich polowaniach i pilnowanie puszczy. Osiedlani byli najpierw w osadach na skraju Puszczy i udawali si\u0119 w jej g\u0142\u0105b zazwyczaj w 4 osobowych grupkach na ca\u0142e miesi\u0105ce pilnowa\u0107 \u201eaby \u017cadna w zwierzu i drzewie nie dzia\u0142a si\u0119 szkoda\u201d, puki nie zmieni\u0142a ich nast\u0119pna grupa. Inne grupy udawa\u0142y si\u0119 w oddzia\u0142ach 6 osobowych na puszcza\u0144skie drogi pilnuj\u0105c aby nikt drewna nimi nie wywozi\u0142. Osocznicy nie wpuszczali i wy\u0142apywali w puszczy osoby nieuprawnione, chwytali k\u0142usownik\u00f3w bo polowanie na grubego zwierza by\u0142o w og\u00f3le zabronione i karano je \u015bmierci\u0105. Pilnowali tez posiadaczy wchod\u00f3w bartnych i niepot\u0119\u017cnych aby nie nosili ze sob\u0105 broni, nie wprowadzali ps\u00f3w i nie powi\u0119kszali ukradkiem swoich \u0142\u0105k. W pocz\u0105tku XVII wieku ich szczeg\u00f3\u0142owe obowi\u0105zki zosta\u0142y sprecyzowane w ordynacjach. Osocznik\u00f3w wtedy zobowi\u0105zano r\u00f3wnie\u017c do naprawiania dr\u00f3g w puszczy, wy\u0142apywania wilk\u00f3w, zbierania poro\u017cy i dawania podwod\u00f3w na polowaniach ksi\u0105\u017c\u0119cych i kr\u00f3lewskich. Ich prace nadzorowali dziesi\u0119tnicy, kt\u00f3rzy r\u00f3wnie\u017c prowadzili pisemn\u0105 kontrol\u0119 prowadzonych zr\u0119b\u00f3w i polowa\u0144 na potrzeby w\u0142adcy.<\/span><\/p>\n

<\/p>\n
\"DSC_7877\"<\/a>
Wsp\u00f3\u0142czesna k\u0142oda bartna<\/figcaption><\/figure>\n

<\/center><\/p>\n

Ten rodzaj zorganizowania w\u0142asno\u015bci w puszczy zabezpiecza\u0142 interesy Kr\u00f3la, czyli zachowywa\u0142 du\u017cy i zwarty kompleks le\u015bny kt\u00f3ry by\u0142 ostoj\u0105 zwierzyny \u0142ownej jak i pozwala\u0142 na zr\u00f3wnowa\u017cone korzystanie z puszcza\u0144skich d\u00f3br, jakim by\u0142y le\u015bne \u0142\u0105ki, jeziora i barcie. Natomiast po kilku wiekach doprowadzi\u0142 do k\u0142opotliwej szachownicy w\u0142asno\u015bci co powodowa\u0142o liczne spory mi\u0119dzy posiadaj\u0105cymi prawo wchod\u00f3w a osocznikami i ksi\u0105\u017c\u0119cymi urz\u0119dnikami. I tak, w\u0142a\u015bciciel jeziora nie zawsze by\u0142 w\u0142a\u015bcicielem \u0142\u0105k nad tym jeziorem. Do kogo mia\u0142a by nale\u017ce\u0107 w takim razie \u0142\u0105ka powsta\u0142a na zarastaj\u0105cym puszcza\u0144skim jeziorze? Spierano si\u0119 tez o rzeczki \u0142\u0105cz\u0105ce jeziora r\u00f3\u017cnych w\u0142a\u015bcicieli oraz o jazy na nich. W\u0142a\u015bciciel barci, nie by\u0142 w\u0142a\u015bcicielem boru (to jest ani drzewa ani ziemi pod nim). Z kolei w\u0142a\u015bciciel ziemi nie mia\u0142 prawa \u015bcina\u0107 drzewa z barciami, czasem bardzo licznych. To w sytuacji wprowadzenia przez zab\u00f3r Pruski i Rosyjski planowej gospodarki le\u015bnej utrudnia\u0142o prowadzenie prac le\u015bnych na znacznym obszarze. Prywatne \u0142\u0105ki i bory bartne przetrwa\u0142y do rozbior\u00f3w, kiedy to zacz\u0119to ogranicza\u0107 tego typu przywileje lub po prostu je wykupywa\u0107 od spadkobierc\u00f3w. W ostatniej inwentaryzacji Puszcz Kr\u00f3lestwa Polskiego, Wojew\u00f3dztwa Augustowskiego z 1827 roku wykazano na jego obszarze 17\u00a0000 barci. Wystarczy\u0142o nieco ponad sto lat aby niemal ca\u0142kowicie znikn\u0119\u0142y one z naszych las\u00f3w.<\/span><\/p>\n

Wsp\u00f3\u0142czesno\u015b\u0107<\/b><\/span><\/p>\n

Starsi mieszka\u0144cy Puszczy Augustowskiej pami\u0119taj\u0105 jeszcze pojedyncze pot\u0119\u017cne drzewa z barciami kt\u00f3re sta\u0142y martwe jeszcze w latach 50\u2019 XX wieku. Ostatnia k\u0142od\u0119 bartna w Puszczy Augustowskiej uda\u0142o nam si\u0119 odnale\u017a\u0107 i zabezpieczy\u0107 w 2014 roku w okolicach wsi Lubinowo. Natomiast w gminie Giby znajdziemy jeszcze kilku gospodarzy, kt\u00f3rych ojcowie do lat \u201870 trzymali pszczo\u0142y w k\u0142odach wykonanych ze \u015bci\u0119tych barci zwiezionych z lasu. Bartnictwo na naszych ziemiach nigdy nie umar\u0142o przetrwa\u0142o w formie szcz\u0105tkowej dzi\u0119ki zachowaniu pewnych praktyk przez pojedynczych mieszka\u0144c\u00f3w naszej puszczy. Dzi\u0119ki temu mo\u017cemy odtwarza\u0107 je nie w oparciu o tradycje dalekiej Baszkirii ale na podstawie lokalnej specyfiki tej formy pszczelarstwa. Co prawda \u017ar\u00f3d\u0142a jakie mo\u017cemy znale\u017a\u0107 w naszej puszczy s\u0105 szcz\u0105tkowe ale tu\u017c za wschodni\u0105 granic\u0105, na poleskich bagnach, w lasach nad Szczar\u0105 i okolicach Grodna \u017cyje takich os\u00f3b znacznie wi\u0119cej. W 2013 roku kiedy rozpocz\u0105\u0142em moj\u0105 przygod\u0119 z bartnictwem uda\u0142em si\u0119 w\u0142a\u015bnie na Bia\u0142oru\u015b, tam w jednym z miasteczek nad Prypeci\u0105 pozna\u0142em pana Anatola Chamca, kt\u00f3ry prowadzi\u0142 ponad 50 k\u0142\u00f3d bartnych rozwieszonych po lesie po obu stronach tej pi\u0119knej i pot\u0119\u017cnej rzeki. Przyjecha\u0142em do niego po nauk\u0119, jak robi\u0107 barcie, jak je wiesza\u0107, jak wabi\u0107 pszczo\u0142y. Pan Anatol co prawda \u017cadnej barci sam nie wykona\u0142, bo wi\u0119kszo\u015b\u0107 odziedziczy\u0142 po ojcu, cze\u015b\u0107 opuszczonych znalaz\u0142 w lesie a cze\u015b\u0107 dosta\u0142 od okolicznych mieszka\u0144c\u00f3w ale przekaza\u0142 sporo wiedzy na temat innych aspekt\u00f3w pracy z pszczo\u0142ami w barciach. Takich ludzi jest na terenie wsp\u00f3\u0142czesnej Bia\u0142orusi znacznie wi\u0119cej, szacujemy wraz z kolegami z Minska, \u017ce ci\u0105gle aktywnych k\u0142\u00f3d bartnych na drzewach jest na terenie ich kraju mi\u0119dzy 800 a 1000. Prowadzonych przez 50-60 os\u00f3b. Na tych \u017ar\u00f3d\u0142ach opieramy swoj\u0105 wiedz\u0119 i dzia\u0142ania, kontynuuj\u0105c niejako tradycje bartnicze Wielkiego Ksi\u0119stwa Litewskiego.<\/span><\/p>\n

W tej chwili osoby dzia\u0142aj\u0105ce w naszej fundacji prowadz\u0105 razem 10 barci i 12 k\u0142\u00f3d bartnych na terenie Nadle\u015bnictw G\u0142\u0119boki Br\u00f3d (5 drzew bartnych i 8 k\u0142\u00f3d bartnych), Szczebra (5 drzew bartnych) August\u00f3w (3 k\u0142ody bartne) i P\u0142aska (1 k\u0142oda bartna). Nie s\u0105 to jedyne i pierwsze dzia\u0142ania zmierzaj\u0105ce do odtworzenia bartnictwa. Pierwsze k\u0142ody powsta\u0142y na terenie Wigierskiego Parku Narodowego przy wsp\u00f3\u0142pracy z Baszkirami, w tej chwili dzi\u0119ki zaanga\u017cowaniu pracownik\u00f3w parku i z ich inicjatywie powstaj\u0105 kolejne jest ich ju\u017c 11. Natomiast Nadle\u015bnictwo August\u00f3w dzia\u0142aj\u0105ce r\u00f3wnie\u017c na podstawie wsp\u00f3\u0142pracy z Baszkirami, prowadzi 4 barcie i 19 k\u0142\u00f3d bartnych na swoim terenie. Ca\u0142y czas powstaj\u0105 kolejne k\u0142ody i barcie, nie tylko u nas ale w ca\u0142ej Polsce, bartnictwo trafi\u0142o na podatny grunt r\u00f3wnie\u017c jako forma zyskuj\u0105cego na popularno\u015bci nurtu pszczelarstwa naturalnego.<\/span><\/p>\n

Pszczelarstwo w swoim rozwoju zacz\u0119\u0142o traktowa\u0107 pszczo\u0142\u0119 jako \u015brodek produkcji, ingeruje si\u0119 w rozw\u00f3j rodziny pszczelej na ka\u017cdym jej etapie, kontroluj\u0105c rojliwo\u015b\u0107, podaj\u0105c lub wymieniaj\u0105c matki czy tez poprzez wykr\u0119canie ca\u0142o\u015bci miodu i zast\u0119powanie pokarmu pszczo\u0142om cukrem inwertem czy innym syropem czy te\u017c wreszcie podaj\u0105c im ci\u0105gle te same antybiotyki przeciw warrozie, paso\u017cytowi \u017ceruj\u0105cemu na pszczo\u0142ach i ich larwach. Dzia\u0142ania te s\u0105 nastawione na zintensyfikowanie produkcji \u2013 miodu przede wszystkim. Nawet prawo polskie i europejskie nie traktuje pszczo\u0142y jako owada dziko-\u017cyj\u0105cego, lecz jako zwierz\u0119 gospodarskie: jak krow\u0119, konia czy kur\u0119. R\u00f3j pszcz\u00f3\u0142 kt\u00f3ry wyleci z pasieki lub z le\u015bnej dziupli jest w rozumieniu prawa rzecz\u0105 niczyj\u0105, kt\u00f3ry ka\u017cdy mo\u017ce wzi\u0105\u0107 w posiadanie z mocy prawa po 3 dniach od wyrojenia. Rozw\u00f3j wsp\u00f3\u0142czesnego bartnictwa jak i form naturalnego pszczelarstwa w oparciu o gospodark\u0119 rojow\u0105 m\u00f3g\u0142by odwr\u00f3ci\u0107 negatywne tendencje jakie z niepokojem obserwujemy w pszczelarstwie, czyli masowe umieranie pszcz\u00f3\u0142, ale cz\u0142owiek musi najpierw zrozumie\u0107 jedno, \u017ce w kontakcie z przyrod\u0105 zysk nie jest najwa\u017cniejszy.<\/span><\/p>\n

Piotr Pi\u0142asiewicz<\/h3>\n

 <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Bartnictwo Puszczy Augustowskiej Bractwo Bartne dzia\u0142a na terenie Puszczy Augustowskiej od 2013 jako grupa nieformalna, od 2015 w pe\u0142ni legalnie skupiaj\u0105c kilkana\u015bcie os\u00f3b zaanga\u017cowanych w przywracanie bartnictwa w P\u00f3\u0142nocno Wschodniej Polsce. Swoje dzia\u0142ania prowadzimy nie zale\u017cnie od projekt\u00f3w Las\u00f3w Pa\u0144stwowych, cho\u0107 w pe\u0142nym porozumieniu z poszczeg\u00f3lnymi Nadle\u015bnictwami i innymi instytucjami na kt\u00f3rych terenie zak\u0142adamy nasze […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_links_to":"","_links_to_target":""},"categories":[22,8,19],"tags":[12,30,14],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1173"}],"collection":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1173"}],"version-history":[{"count":6,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1173\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1201,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1173\/revisions\/1201"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1173"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1173"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1173"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}