{"id":1145,"date":"2016-05-10T08:54:55","date_gmt":"2016-05-10T06:54:55","guid":{"rendered":"http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/?p=1145"},"modified":"2016-10-09T18:28:46","modified_gmt":"2016-10-09T16:28:46","slug":"moze-sobie-pan-zazyczyc-samochod-w-kazdym-kolorze-byle-by-byl-to-czarny","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/moze-sobie-pan-zazyczyc-samochod-w-kazdym-kolorze-byle-by-byl-to-czarny\/","title":{"rendered":"“Mo\u017ce sobie pan za\u017cyczy\u0107 samoch\u00f3d w ka\u017cdym kolorze, byle by by\u0142 to czarny”"},"content":{"rendered":"

Artyku\u0142 zosta\u0142 opublikowany w majowym numerze miesi\u0119cznika “Pszczelarstwo<\/a>” 05\/2016<\/em><\/h3>\n

 <\/p>\n

W marcowym numerze \u201ePszczelarstwa<\/a>\u201d ukaza\u0142 si\u0119 artyku\u0142 pana Marka Lasockiego pod tytu\u0142em \u201ePolemika\u201d. Autor odnosi si\u0119 do napisanych przeze mnie oraz \u0141ukasza \u0141apk\u0119 artyku\u0142\u00f3w, kt\u00f3re zosta\u0142y opublikowane w numerach \u201ePszczelarstwa\u201d w listopadzie i grudniu poprzedniego roku. Ciesz\u0119 si\u0119, \u017ce zosta\u0142a podj\u0119ta dyskusja na ten kontrowersyjny temat gdy\u017c pomimo olbrzymiej \u015bmiertelno\u015bci pszcz\u00f3\u0142 wielu pszczelarzy nie docenia ogromu problem\u00f3w, z jakimi mierzy si\u0119 dzisiejszy \u015bwiat pszczelarski. \u201eOsypa\u0142y ci si\u0119 pszczo\u0142y? Ot, zaniedba\u0142e\u015b swoj\u0105 pasiek\u0119, niew\u0142a\u015bciwie przeprowadzi\u0142e\u015b zabiegi\u201d. To cz\u0119sto ich jedyna konkluzja, w kt\u00f3rej win\u0105 za stan zdrowia pszcz\u00f3\u0142 obarcza si\u0119 pojedyncze \u2013 nierzadko Bogu ducha winne osoby. A problem jest o wiele powa\u017cniejszy ni\u017c mniejsze czy wi\u0119ksze zaniedbania pszczelarzy. Pami\u0119tajmy, \u017ce mamy do czynienia ze stworzeniem, kt\u00f3re jeszcze oko\u0142o czterdzie\u015bci czy pi\u0119\u0107dziesi\u0105t lat temu by\u0142o wzgl\u0119dnie samowystarczalne i zdolne do \u017cycia bez jakiejkolwiek ingerencji cz\u0142owieka. Niegdy\u015b owady te opanowa\u0142y praktycznie ca\u0142y \u015bwiat, a dzi\u015b ich zdolno\u015b\u0107 do funkcjonowania w naturze jest znikoma lub \u017cadna. Drog\u0105 do rozwi\u0105zania tego problemu jest pr\u00f3ba dotarcia do jak najszerszego kr\u0119gu odbiorc\u00f3w i zmiany ich \u015bwiadomo\u015bci ekologicznej i pszczelarskiej. W tym miejscu, przy okazji, chcieliby\u015bmy podzi\u0119kowa\u0107 redakcji miesi\u0119cznika \u201ePszczelarstwo\u201d za udost\u0119pnienie nam paru stron na nasze teksty. Nie przed\u0142u\u017caj\u0105c, przejd\u0119 do analizy argument\u00f3w zamieszczonych w \u201ePolemice\u201d. Nie jestem w stanie odnie\u015b\u0107 si\u0119 jednak ca\u0142o\u015bci argumentacji z uwagi na ograniczon\u0105 obj\u0119to\u015b\u0107 publikacji.<\/p>\n

Pierwszym zarzutem kierowanym przeciwko proponowanym przez nas rozwi\u0105zaniom jest mo\u017cliwo\u015b\u0107 doprowadzenia do, jak to okre\u015bli\u0142 Autor, \u201epszczo\u0142ob\u00f3jstwa\u201d, czy te\u017c \u201ehekatomby pszcz\u00f3\u0142\u201d, czyli potencjalnego zagro\u017cenia wygini\u0119ciem pszcz\u00f3\u0142 na przestrzeni maksymalnego okresu dziesi\u0119ciu najbli\u017cszych lat. Wynika to z przyj\u0119tego przez Autora za\u0142o\u017cenia, \u017ce Apis mellifera<\/em> nie jest zdolna do wsp\u00f3\u0142istnienia z roztoczem Varroa destructor<\/em> we wzgl\u0119dnie zr\u00f3wnowa\u017conej relacji paso\u017cyt-\u017cywiciel. Nieporozumieniem jest wskazywanie, \u017ce powo\u0142ywali\u015bmy si\u0119 przy tym na tak\u0105\u017c relacj\u0119 z innym gatunkiem pszczo\u0142y, tj. Apis cerana<\/em> (pszczo\u0142a wschodnia) \u2013 owszem zosta\u0142a wspomniana, ale nie sta\u0142a si\u0119 podstaw\u0105 naszych za\u0142o\u017ce\u0144. Ot\u00f3\u017c do\u015bwiadczenia ze \u015bwiata dowodz\u0105, \u017ce pszczo\u0142a miodna (Apis mellifera<\/em>) posiada praktycznie dok\u0142adnie te same przystosowania do radzenia sobie z roztoczem, co pszczo\u0142a wschodnia. S\u0105 to w szczeg\u00f3lno\u015bci opisywane przez nas w jednym z artyku\u0142\u00f3w zachowania VSH, grooming, podstawowa higieniczno\u015b\u0107, a ponadto stosowanie przerwy w czerwieniu w okresie sezonu (r\u00f3jka, ewentualne wstrzymywanie si\u0119 w niesprzyjaj\u0105cych warunkach \u015brodowiskowych), d\u0142uga przerwa w czerwieniu zim\u0105 (niestety eliminowana w procesie hodowli), chemiczne wstrzymywanie rozmna\u017cania roztoczy przy u\u017cyciu feromon\u00f3w, kierowanie si\u0142y uderzenia paso\u017cyta na trutnie (to r\u00f3wnie\u017c niwelowane jest przez pszczelarzy poprzez \u201ewalk\u0119 z trutniami\u201d i stosowanie powi\u0119kszonej kom\u00f3rki robotnic). Prawdopodobnie takich \u201eodpowiedzi\u201d pszcz\u00f3\u0142 na obecno\u015b\u0107 roztoczy jest znacznie wi\u0119cej, jednak powy\u017csze s\u0105 wymieniane w literaturze i wielu pszczelarzy docenia ich znaczenie dla kontroli liczby roztoczy przez same pszczo\u0142y. Nale\u017cy podkre\u015bli\u0107 raz jeszcze, \u017ce w wielu miejscach na \u015bwiecie funkcjonuj\u0105 pasieki, kt\u00f3re od lat nie stosuj\u0105 \u017cadnych metod zwalczania roztoczy (nie tylko chemicznych, ale r\u00f3wnie\u017c mechanicznych, np. ramki pracy). O wielu przyk\u0142adach mo\u017cna poczyta\u0107 na ameryka\u0144skim forum Beesource.com (patrz tu: http:\/\/www.beesource.com\/forums\/forumdisplay.php?251-Treatment-Free-Beekeeping<\/a>) i jest ich naprawd\u0119 du\u017co (przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, gdy\u017c tam ruch pszczelarzy nielecz\u0105cych jest wyj\u0105tkowo pr\u0119\u017cny i ma bardzo d\u0142ug\u0105 histori\u0119, si\u0119gaj\u0105c\u0105 praktycznie samych pocz\u0105tk\u00f3w pojawienia si\u0119 Varroa<\/em>). Pszczelarze ci w sporej wi\u0119kszo\u015bci twierdz\u0105, \u017ce ich wieloletnie straty nie odbiegaj\u0105 znacz\u0105co od strat s\u0105siad\u00f3w lecz\u0105cych pszczo\u0142y, a zbiory miodu, cho\u0107 niejednokrotnie mniejsze ni\u017c w pasiekach opartych o \u201ekomercyjn\u0105 pszczo\u0142\u0119\u201d (czytaj r\u00f3wnie\u017c: wymagaj\u0105c\u0105 leczenia, by mog\u0142a przetrwa\u0107), nie pozostawiaj\u0105 wiele do \u017cyczenia. Wielu pszczelarzy ocenia je na oko\u0142o 60% zbior\u00f3w pszczelarzy lecz\u0105cych, mimo \u017ce ci pierwsi zostawiaj\u0105 pszczo\u0142om mi\u00f3d na zim\u0119. Moim zdaniem negowanie zdolno\u015bci pszcz\u00f3\u0142 (jako gatunku) do wsp\u00f3\u0142istnienia z paso\u017cytem jest przejawem potrzeby usprawiedliwiania stosowania coraz wi\u0119kszej ilo\u015bci substancji chemicznych w pasiekach.<\/p>\n

W Stowarzyszeniu \u201eWolne Pszczo\u0142y\u201d postanowili\u015bmy mi\u0119dzy innymi zbiera\u0107 jak najwi\u0119cej informacji o pszczelarzach nie lecz\u0105cych pszcz\u00f3\u0142 na terenie Polski. Trafili\u015bmy na przypadki pasiek pozostawionych bez dozoru (na przyk\u0142ad po \u015bmierci pszczelarza), kt\u00f3re po okresie za\u0142amania zacz\u0119\u0142y si\u0119 powoli odbudowywa\u0107 (r\u00f3jki zasiedla\u0142y opuszczone ule, zabudowuj\u0105c przestrze\u0144 ulow\u0105 na dziko). Przyk\u0142adem mo\u017ce by\u0107 cho\u0107by pasieka pszczelarza, kt\u00f3ry skontaktowa\u0142 si\u0119 z naszym stowarzyszeniem. Odziedziczy\u0142 j\u0105 po zmar\u0142ym cz\u0142onku rodziny i pasiek\u0105 t\u0105 nikt nie zajmowa\u0142 si\u0119 przez sze\u015b\u0107 lat. Wed\u0142ug relacji owego pszczelarza pierwsze 4 lata przetrwa\u0142o 5 rodzin z 50, natomiast jesieni\u0105 sz\u00f3stego roku \u017cy\u0142o ju\u017c 15 rodzin \u2013 nast\u0105pi\u0142o wi\u0119c samoistne zapszczelenie kolejnych 10 \u201emartwych uli\u201d przez r\u00f3jki. Te pszczo\u0142y funkcjonuj\u0105 \u201ena dziko\u201d bez przegl\u0105d\u00f3w i jakiejkolwiek pomocy. Dla wielu by\u0107 mo\u017ce taka \u015bmiertelno\u015b\u0107 i id\u0105ce za tym wyniki ekonomiczne by\u0142yby nie do przyj\u0119cia, ale ten przyk\u0142ad mia\u0142 tylko zobrazowa\u0107 mo\u017cliwo\u015bci adaptacyjne pszczo\u0142y miodnej oraz si\u0142\u0119 przyrody pozostawionej samej sobie. O takich i podobnych przyk\u0142adach s\u0142yszeli\u015bmy wielokrotnie.<\/p>\n

Jako kolejny g\u0142os w tej dyskusji mo\u017cna przytoczy\u0107 s\u0142owa dra hab. Paw\u0142a Chorbi\u0144skiego: “To, \u017ce mamy dzisiaj warroz\u0119 w naszych pasiekach, jest konsekwencj\u0105 umowy sprzed trzydziestu lat; obiecali\u015bmy bowiem, \u017ce dostarczymy Pa\u0144stwu lek, kt\u00f3ry zabije warroz\u0119. Gdyby\u015bmy nie dostarczyli tego leku, spowodowa\u0142oby to wygini\u0119cie 98 procent pog\u0142owia pszcz\u00f3\u0142, ale dzi\u015b mieliby\u015bmy pszczo\u0142y wolne od paso\u017cyta”. Godne uwagi w tym kontek\u015bcie s\u0105 r\u00f3wnie\u017c s\u0142owa dr hab. Ma\u0142gorzaty Bie\u0144kowskiej (\u201eCzy mo\u017cliwa jest hodowla pszcz\u00f3\u0142 odpornych na paso\u017cyta Varroa destructor<\/em>\u201d z materia\u0142\u00f3w VI Lubelskiej Konferencji Pszczelarskiej): \u201eJe\u017celi nie b\u0119dzie praktykowana kontrola poziomu pora\u017cenia przez V. destructor<\/em> wi\u0119kszo\u015b\u0107 pszcz\u00f3\u0142 nadal b\u0119dzie nara\u017cona na \u015bmier\u0107, ale po kilkunastu latach naturalnego doboru mo\u017ce powsta\u0107 nowa populacja odporna na obecno\u015b\u0107 tego paso\u017cyta. Wi\u0105\u017ce si\u0119 to jednak z tym, \u017ce w trakcie takiego procesu pszczo\u0142y strac\u0105 cenne w\u0142a\u015bciwo\u015bci z ekonomicznego i pszczelarskiego punktu widzenia. Dlatego naturalna selekcja w takim kontek\u015bcie nie nadaje si\u0119 do przeprowadzenia w Europie\u201d. Ten ostatni cytat powinien by\u0107 odpowiedzi\u0105 na zarzut Autora \u201ePolemiki\u201d, jakoby\u015bmy \u201estawiali pszczelarzy w roli bezwzgl\u0119dnych ciemi\u0119\u017cycieli pszcz\u00f3\u0142 \u2013 \u201eza jeden s\u0142oik miodu wi\u0119cej\u201d\u201d. By\u0107 mo\u017ce cz\u0119sto pasjonaci, amatorzy pszczelarstwa wcale nie kieruj\u0105 si\u0119 \u015bwiadomie wspomnianym \u201ejednym s\u0142oikiem\u201d, ale fora pszczelarskie a\u017c hucz\u0105 od pyta\u0144 m\u0142odych pszczelarzy szukaj\u0105cych \u201emiodnych\u201d pszcz\u00f3\u0142 dla siebie ju\u017c na sam pocz\u0105tek. Nie pytaj\u0105 o to, jakie pszczo\u0142y b\u0119d\u0105 na przyk\u0142ad najlepiej zimowa\u0107 w ich warunkach, czy kt\u00f3re b\u0119d\u0105 najbardziej odporne na choroby, a w\u0142a\u015bnie o miodno\u015b\u0107 czy \u0142agodno\u015b\u0107 (za to pytaj\u0105 ju\u017c na starcie o to, jak zwalcza\u0107 roztocze, cho\u0107 nawet nie widzieli jeszcze na swojej dzia\u0142ce ani w\u0142asnej pszczo\u0142y, ani te\u017c \u201ew\u0142asnego\u201d roztocza). Niestety, ta motywacja rozbudzana jest przez do\u015bwiadczonych koleg\u00f3w \u2013 cz\u0119sto zawodowc\u00f3w \u2013 a w\u0142a\u015bnie olbrzymia pasja powoduje zwi\u0119kszone ambicje w osi\u0105ganiu \u201edobrych wynik\u00f3w\u201d. Nie znaczy to jednak, \u017ce pot\u0119piamy sam\u0105 ide\u0119 ch\u0119ci i potrzeby osi\u0105gni\u0119cia \u201edobrych wynik\u00f3w\u201d – zauwa\u017camy tylko, czym kieruj\u0105 si\u0119 pszczelarze przy doborze pszcz\u00f3\u0142. A przecie\u017c dzi\u015b ju\u017c dost\u0119pne s\u0105 pszczo\u0142y daj\u0105ce zdecydowanie wi\u0119ksze ni\u017c przeci\u0119tne szanse w walce z warroz\u0105, gdy\u017c selekcjonowane s\u0105 na zachowania ograniczaj\u0105ce populacj\u0119 paso\u017cyta (na stronie Stowarzyszenia zrobili\u015bmy ma\u0142e podsumowanie tego, co mo\u017cna kupi\u0107 w Europie: http:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/matki-pszczele-na-ktore-czekamy-w-naturalnych-pasiekach\/<\/a>). Pszczelarze jednak wol\u0105 by\u0107 wierni hodowcom gwarantuj\u0105cym ponadprzeci\u0119tne wyniki miodowe. By\u0107 mo\u017ce wynika to z braku wiary w mo\u017cliwo\u015bci radzenia sobie pszcz\u00f3\u0142 z roztoczem \u2013 dok\u0142adnie tego samego braku wiary, kt\u00f3ry przejawia Autor \u201ePolemiki\u201d. Pszczo\u0142y bardziej odporne na warroz\u0119 nie b\u0119d\u0105 \u201ecudowne\u201d jak oczekuj\u0105 pszczelarze i Pan Lasocki. One po prostu z wi\u0119kszym prawdopodobie\u0144stwem wyka\u017c\u0105 cechy, kt\u00f3re pozwol\u0105 im na skuteczn\u0105 walk\u0119 z roztoczem. Chodzi w\u0142a\u015bnie o to, aby wi\u0119cej ni\u017c przytaczane przez Pana Lasockiego 16,6% pszcz\u00f3\u0142 pr\u00f3bowa\u0142o usun\u0105\u0107 z siebie paso\u017cyta, a skuteczno\u015b\u0107 tych zabieg\u00f3w pozostawa\u0142a wi\u0119ksza ni\u017c 1%. Nie oczekujemy przy tym zmiany nastawienia pszczelarzy zawodowych, pozyskuj\u0105cych mi\u00f3d czy inne produkty w celu utrzymania siebie i rodziny. Oczekujemy na zmian\u0119 \u015bwiadomo\u015bci amator\u00f3w i pasjonat\u00f3w, kt\u00f3rzy na razie p\u0142yn\u0105 z g\u0142\u00f3wnym nurtem w pszczelarstwie, gdy\u017c prawdopodobnie nie znaj\u0105 alternatywy. To prawda, \u017ce jeden pszczelarz maj\u0105cy 5 uli w ogr\u00f3dku niczego nie zmieni, ale takich pszczelarzy amator\u00f3w i pasjonat\u00f3w s\u0105 w Polsce tysi\u0105ce. To oni maj\u0105 w\u0142adz\u0119 w swoich r\u0119kach i mog\u0105 wymusi\u0107 na hodowcach zmian\u0119 poda\u017cy, kreuj\u0105c popyt na inn\u0105 pszczo\u0142\u0119, ni\u017c ta obecnie dost\u0119pna na rynku. To amatorzy pasjonaci mog\u0105 si\u0142\u0105 swojej liczebno\u015bci i \u0142\u0105czn\u0105 si\u0142\u0105 ilo\u015bci posiadanych przez siebie rodzin pszczelich zmieni\u0107 bie\u017c\u0105c\u0105 sytuacj\u0119. Musz\u0105 tylko mie\u0107 \u015bwiadomo\u015b\u0107 alternatywy, o kt\u00f3rej do tej pory m\u00f3wi\u0142o si\u0119 w Polsce niewiele.<\/p>\n

Autor \u201ePolemiki\u201d zarzuca nam r\u00f3wnie\u017c, \u017ce propaguj\u0105c dob\u00f3r (wbrew temu, co Pan pisze, dob\u00f3r nie zawsze jest \u201elosowy\u201d, cho\u0107 nie zawsze musi by\u0107 nastawiony na odporno\u015b\u0107 na paso\u017cyta) i selekcj\u0119 naturaln\u0105 i krytykuj\u0105c spos\u00f3b post\u0119powania hodowc\u00f3w, sami jako remedium proponujemy selekcj\u0119 cech pszcz\u00f3\u0142 pod k\u0105tem higienicznym. Wszyscy wiemy, jakie pszczo\u0142y posiada 99% pszczelarzy. Pszczo\u0142y te nie przejawiaj\u0105 po\u017c\u0105danych zachowa\u0144 higienicznych (przejawiaj\u0105 za to coraz wy\u017csz\u0105 miodno\u015b\u0107 i \u0142agodno\u015b\u0107 pozwalaj\u0105c\u0105 na prac\u0119 bez kapelusza), a ich szanse na przetrwanie w starciu z roztoczem s\u0105 znikome. Doskonale wiemy to zar\u00f3wno my w Stowarzyszeniu jak i Pan Marek Lasocki oraz praktycznie wszyscy pszczelarze. Selekcja mo\u017ce by\u0107 pierwszym krokiem tak zwanego \u201eokresu przej\u015bciowego\u201d, w kt\u00f3rym teoretycznie (w naszym, ludzkim rozumieniu \u2013 by\u0107 mo\u017ce b\u0142\u0119dnym, kto wie?) jeste\u015bmy w stanie zwi\u0119kszy\u0107 szanse pszcz\u00f3\u0142 na obron\u0119 przed roztoczem. Obserwuj\u0105c we w\u0142asnej pasiece kilka cech przez kilka lat, jeste\u015bmy w stanie upowszechni\u0107 zachowania sprzyjaj\u0105ce walce z warroz\u0105 w puli genetycznej naszych lokalnych pszcz\u00f3\u0142. Wcale nie jeste\u015bmy pewni, czy ten krok na pewno przyniesie po\u017c\u0105dany skutek, ale teoretycznie mo\u017ce zapobiec \u201erozszerzonemu samob\u00f3jstwu\u201d i zwi\u0119kszy\u0107 mo\u017cliwo\u015bci prze\u017cycia wi\u0119kszego procenta populacji w toku selekcji naturalnej. Z racji naszych (zw\u0142aszcza moich) w\u0105tpliwo\u015bci, w podsumowaniu jednego z artyku\u0142\u00f3w podkre\u015blili\u015bmy t\u0119 niepewno\u015b\u0107, podobn\u0105 w\u0105tpliwo\u015b\u0107 wyrazi\u0142 r\u00f3wnie\u017c Autor \u201ePolemiki\u201d. W procesie selekcji cech po\u017c\u0105danych (zgodnie z pewnym za\u0142o\u017ceniem hodowlanym), w czasie okresu przej\u015bciowego jeden z nas stosowa\u0142 ograniczone ilo\u015bci olejk\u00f3w (tymolu), co te\u017c zosta\u0142o w \u201ePolemice\u201d skrupulatnie wypomniane. Mog\u0119 tu przytoczy\u0107 dok\u0142adnie ten sam argument, jaki przytoczy\u0142em par\u0119 zda\u0144 wy\u017cej \u2013 powodem zastosowania olejku by\u0142a potrzeba wspomo\u017cenia procesu hodowlanego w okresie przej\u015bciowym. Wydaje si\u0119, \u017ce nie stoi to w sprzeczno\u015bci z d\u0142ugofalowym celem pierwszego etapu selekcji, jakim, w my\u015bl za\u0142o\u017ce\u0144, jest \u201ezag\u0119szczenie\u201d po\u017c\u0105danych cech w lokalnej populacji.<\/p>\n

Autor \u201ePolemiki\u201d wielokrotnie odwo\u0142uje si\u0119 do zasad ewolucji gatunk\u00f3w. Mam jednak wra\u017cenie, \u017ce nie do ko\u0144ca rozumie procesy kszta\u0142towania wsp\u00f3\u0142zale\u017cno\u015bci gatunk\u00f3w \u2013 r\u00f3wnie\u017c tych w relacji paso\u017cyt-\u017cywiciel, a w szczeg\u00f3lno\u015bci relacji Apis mellifera<\/em> \u2013 Varroa destructor<\/em>. S\u0142usznie wskazano, \u017ce Varroa<\/em> jest gatunkiem inwazyjnym, niemniej jednak dzi\u015b ju\u017c musimy go \u2013 niestety \u2013 uzna\u0107 za naturalnego paso\u017cyta pszczo\u0142y miodnej, cho\u0107 historycznie takim nie by\u0142. Nie mo\u017cemy zamyka\u0107 oczu na stan faktyczny: Varroa<\/em> jest z nami i ju\u017c zawsze b\u0119dzie. Zastanawiam si\u0119 jak\u0105 alternatywn\u0105 metod\u0119 trzeba by zaproponowa\u0107, skoro dotychczasowe pr\u00f3by \u201ewybicia roztocza do nogi\u201d nie przynios\u0142y i nie przynosz\u0105 pozytywnych rezultat\u00f3w (osobi\u015bcie uwa\u017cam, \u017ce w przysz\u0142o\u015bci r\u00f3wnie\u017c nie maj\u0105 najmniejszych szans na sukces). Jedyn\u0105 d\u0142ugofalow\u0105 drog\u0105 do rozwi\u0105zania problemu jest \u201enauczenie\u201d (prosz\u0119 zn\u00f3w wybaczy\u0107 uproszczenie) obu gatunk\u00f3w wsp\u00f3\u0142istnienia. I nie da si\u0119 tego robi\u0107 przeciwko naturze, niweluj\u0105c presj\u0119 selekcyjn\u0105 na jeden z nich, a zacie\u015bniaj\u0105c presj\u0119 na drugi, gdy\u017c nie prowadzi to w kierunku wytworzenia naturalnej r\u00f3wnowagi.<\/p>\n

W \u201ePolemice\u201d zanegowano mo\u017cliwo\u015b\u0107 szybkiego wytworzenia przystosowa\u0144 ewolucyjnych (Autor zak\u0142ada, \u017ce potrwa to minimum dziesi\u0119\u0107 tysi\u0119cy pokole\u0144, co w przypadku pszcz\u00f3\u0142 r\u00f3wne jest w przybli\u017ceniu dziesi\u0119ciu tysi\u0105com lat), a zak\u0142adane przez nas (i dowiedzione przez dziesi\u0105tki przyk\u0142ad\u00f3w ze \u015bwiata \u2013 por\u00f3wnaj forum Beesource i do\u015bwiadczenia pszczelarzy organicznych) szybkie, wr\u0119cz kilkuletnie przystosowanie nazywa mitem. Do\u015bwiadczenia pszczelarzy (r\u00f3wnie\u017c w Polsce), wskazuj\u0105, \u017ce niegdy\u015b skuteczny zabieg \u201e4×4\u201d (4 zabiegi apiwarolem co 4 dni) nie s\u0105 ju\u017c skuteczne z uwagi na przyspieszenie (lub zmian\u0119) cyklu rozwoju roztocza spowodowane leczeniem. Obserwacje (por\u00f3wnaj do\u015bwiadczenia opisane przez hodowc\u0119 pszczo\u0142y Elgon, Erika Osterlunda: http:\/\/www.elgon.es\/diary\/?p=799<\/a>) wskazuj\u0105, \u017ce Varroa b\u0105d\u017a to przyspieszy\u0142a cykl \u017cyciowy i reprodukcj\u0119, b\u0105d\u017a to nauczy\u0142a si\u0119 wchodzi\u0107 do kom\u00f3rki pszczelej, gdzie przeczekuje potencjalne zagro\u017cenie oddzia\u0142ywania chemii. Zabieg, kt\u00f3ry by\u0142 skuteczny jeszcze par\u0119 lat temu, dzi\u015b ju\u017c nie jest \u2013 i niezale\u017cnie od tego, czy wynika to ze zmiany cyklu \u017cyciowego roztoczy, czy te\u017c wykszta\u0142cenia oporno\u015bci na stosowane leki, \u015bwiadczy to o b\u0142yskawicznej zmianie ewolucyjnej na przestrzeni maksymalnie kilkudziesi\u0119ciu pokole\u0144. Ju\u017c sam ten fakt dowodzi, \u017ce ewolucja nie musi czeka\u0107 dziesi\u0105tek tysi\u0119cy lat aby wywrze\u0107 zmiany. Im silniejsza presja tym zmiany b\u0119d\u0105 szybsze i g\u0142\u0119bsze. Odporno\u015b\u0107 roztoczy na presj\u0119 leczenia \u015bwiadczy dla mnie o ich \u201ewzmocnieniu\u201d. Czy leczenie \u201eos\u0142abia\u201d pszczo\u0142y? Je\u015bli zdejmiemy z pszcz\u00f3\u0142 ewolucyjn\u0105 presj\u0119 wywieran\u0105 przez roztocze (poprzez leczenie) i dodamy do tego negatywne skutki toksyn, bezwzgl\u0119dnie os\u0142abimy tym pszczo\u0142y. Chyba ka\u017cdy pszczelarz \u015bledz\u0105cy wieloletnie cykle \u017cyciowe pszcz\u00f3\u0142, ma \u015bwiadomo\u015b\u0107, \u017ce ka\u017cdego roku statystycznie (z rocznymi odchyleniami) zwi\u0119ksza si\u0119 \u015bmiertelno\u015b\u0107 pszczo\u0142y miodnej. Zamiast male\u0107, co mog\u0142oby \u015bwiadczy\u0107 o budowaniu przystosowania, ro\u015bnie. W przypadku silnej presji ewolucyjnej przyroda przystosowuje gatunki do przetrwania za pomoc\u0105 tak zwanych \u201ew\u0105skich garde\u0142\u201d (z niezrozumia\u0142ych dla mnie wzgl\u0119d\u00f3w Autor \u201ePolemiki\u201d uznaje je za zagro\u017cenia dryfem genetycznym \u2013 osobi\u015bcie daleko wi\u0119ksze zagro\u017cenie ograniczenia puli genetycznej upatruj\u0119 w pracy hodowlanej i inbredzie). Pszczelarze stosuj\u0105 przecie\u017c bardzo siln\u0105 presj\u0119 na roztocze, a ono mimo to prze\u017cywa. Dlaczego wi\u0119c odmawiamy tej zdolno\u015bci innemu gatunkowi? Skoro zasada \u201ew\u0105skiego gard\u0142a\u201d sprawdza si\u0119 w przypadku adaptuj\u0105cych si\u0119 roztoczy, dlaczego nie mia\u0142aby si\u0119 sprawdzi\u0107 w przypadku pszcz\u00f3\u0142? Zgadzam si\u0119 z Autorem \u201ePolemiki\u201d, \u017ce mechanizmy obronne dzisiejszych pszcz\u00f3\u0142 s\u0105 wykszta\u0142cone na niskim poziomie. Pszczelarze niestety – zapewne nie\u015bwiadomie – robi\u0105 wszystko, co w ich mocy, \u017ceby te mechanizmy powstrzyma\u0107. W tej sytuacji – zgodnie z twierdzeniem Autora \u201ePolemiki\u201d – droga do wyhodowania pszczo\u0142y miodnej odpornej na warroz\u0119 wydaje si\u0119 faktycznie bardzo odleg\u0142a.<\/p>\n

Autor \u201ePolemiki\u201d podkre\u015bla r\u00f3wnie\u017c, \u017ce ewolucyjnie roztocze Varroa<\/em> \u201enie b\u0119dzie sta\u0142o w miejscu\u201d. To prawda. \u017baden organizm nie \u201estaje w miejscu\u201d w rozwoju – ka\u017cdy p\u0142ynnie i stale dostosowuje si\u0119 do zmieniaj\u0105cych si\u0119 warunk\u00f3w \u015brodowiskowych. Nie znaczy to jednak, \u017ce roztocz b\u0119dzie systematycznie zwi\u0119ksza\u0107 swoj\u0105 zjadliwo\u015b\u0107 \u2013 ewolucja mo\u017ce tak\u017ce doprowadzi\u0107 do jej zmniejszenia. Pami\u0119tajmy, \u017ce organizm dostosowuje si\u0119 do bie\u017c\u0105cych warunk\u00f3w poprzez eliminacj\u0119 tych, kt\u00f3re nie s\u0105 przystosowane. W toku ewolucji nie zawsze \u201ewygrywa\u201d najwi\u0119kszy, najszybszy, najzwinniejszy, a czasem ten, kt\u00f3ry po prostu lepiej gospodaruje zasobami, skuteczniej unika zagro\u017ce\u0144, czy… nie zabija swojego \u017cywiciela. Oznacza to, \u017ce je\u017celi pozostawimy pszczo\u0142y bez leczenia, to umr\u0105 te pszczo\u0142y, kt\u00f3re nie maj\u0105 wykszta\u0142conych wystarczaj\u0105cych mechanizm\u00f3w obronnych, ale razem z nimi umr\u0105 te roztocza, kt\u00f3re najdoskonalej obchodz\u0105 pszczele \u201ezabezpieczenia\u201d (upraszczaj\u0105c np. te, kt\u00f3re rozmna\u017caj\u0105 si\u0119 najszybciej). Je\u017celi jednak roztocza wyka\u017c\u0105 si\u0119 wielk\u0105 zjadliwo\u015bci\u0105, w\u00f3wczas zabij\u0105 swoich \u017cywicieli na du\u017cym terenie i z braku mo\u017cliwo\u015bci kontynuowania cyklu rozwojowego, umr\u0105 wraz z \u017cywicielem. Selekcja naturalna obu gatunk\u00f3w b\u0119dzie odbywa\u0107 si\u0119 wi\u0119c w kierunku skumulowania u pszcz\u00f3\u0142 cech pozwalaj\u0105cych na radzenie sobie z Varroa<\/em> oraz zmniejszenia zjadliwo\u015bci u paso\u017cyta. Na przyk\u0142ad prze\u017cyj\u0105 te roztocza, kt\u00f3re rozmna\u017caj\u0105 si\u0119 wolniej i pozwalaj\u0105 na d\u0142u\u017csze przetrwanie \u017cywiciela \u2013 takie w\u0142a\u015bnie zachowanie \u015bwiadczy\u0142oby o lepszym przystosowaniu roztocza, gdy\u017c zapewnia mu przetrwanie. Oczywi\u015bcie ingerencje i chemia zaburzaj\u0105 naturalne cykle przystosowa\u0144. W historii bada\u0144 biologicznych stwierdzono bardzo du\u017co przypadk\u00f3w ewolucyjnych \u201ekrok\u00f3w w ty\u0142\u201d \u2013 pierwsze zapisy na ten temat zosta\u0142y sporz\u0105dzone przez Karola Darwina jeszcze przed sformu\u0142owaniem teorii ewolucji. Zauwa\u017cy\u0142 on np. utrat\u0119 zdolno\u015bci lotu przez niekt\u00f3re ptaki czy utrat\u0119 zmys\u0142u wzroku przez ssaki \u017cyj\u0105ce pod ziemi\u0105. Dzi\u015b dla nas jest to oczywiste, ale nie zawsze zastanawiamy si\u0119, jakie mo\u017ce to mie\u0107 konsekwencje. A oznacza to, \u017ce organizmy nie zawsze musz\u0105 doskonali\u0107 posiadane cechy czy zachowania, a czasem pewne gatunki mog\u0105 utraci\u0107 pewne przystosowania, je\u017celi b\u0119dzie to korzystne dla ich przetrwania (zachowanie jakiego\u015b przystosowania ma swoj\u0105 cen\u0119). Podsumowuj\u0105c, nie chodzi zatem o to, by pszczo\u0142y poddane selekcji naturalnej pozby\u0142y si\u0119 ze \u015brodowiska \u201estoj\u0105cego w miejscu\u201d paso\u017cyta, ale o to, by oba gatunki zr\u00f3wnowa\u017cy\u0142y swoj\u0105 relacj\u0119 w spos\u00f3b, kt\u00f3ry umo\u017cliwi\u0142by im obu przetrwanie. Doprowadzenie do takiego stanu jest mo\u017cliwe nie tylko w teoretycznych i \u017cyczeniowych rozwa\u017caniach, ale zosta\u0142o dowiedzione empirycznie w zagranicznych pasiekach.<\/p>\n

Autor przywo\u0142a\u0142 r\u00f3wnie\u017c fakt, \u017ce roztocza s\u0105 nosicielami innych problem\u00f3w (przenosz\u0105 patogeny powoduj\u0105ce najr\u00f3\u017cniejsze schorzenia). Jest to prawda. Ale prawd\u0105 jest, \u017ce obecnie, kiedy w pasiekach u\u017cywa si\u0119 znacz\u0105co wi\u0119cej chemii ni\u017c kiedykolwiek w historii, pszczo\u0142y s\u0105 coraz bardziej podatne na schorzenia, kt\u00f3re niegdy\u015b nie by\u0142y problemem. I twierdzenie, \u017ce to tylko przez roztocza jest p\u00f3\u0142prawd\u0105 i uproszczeniem. Pszczo\u0142y sta\u0142y si\u0119 bowiem bardziej podatne na choroby z uwagi niszczenie ich mechanizm\u00f3w odporno\u015bciowych przez chemi\u0119.<\/p>\n

W \u201ePolemice\u201d Autor przywo\u0142a\u0142 posta\u0107 Kirka Webstera (www.kirkwebster.com<\/a>), jednego z \u201eguru wolnego pszczelarstwa\u201d. Co ciekawe, pisze o nim z ironi\u0105, nawi\u0105zuj\u0105c do jego wypowiedzi, jakoby warroza by\u0142a \u201eprzyjacielem i sprzymierze\u0144cem\u201d pszcz\u00f3\u0142. Zdanie wyrwane jest z kontekstu i mam \u015bwiadomo\u015b\u0107, \u017ce brzmi ono dla wi\u0119kszo\u015bci pszczelarzy szokuj\u0105co. Nie da si\u0119 jednak ukry\u0107, \u017ce Kirk Webster prowadzi komercyjn\u0105 pasiek\u0119 (z kt\u00f3rej si\u0119 utrzymuje), nie zwalczaj\u0105c roztoczy. Robi to od parunastu lat. Przywo\u0142ywanie jego postaci w ironicznych stwierdzeniach, maj\u0105ce na celu podkopanie jego dorobku, jest co najmniej dziwne, bo przecie\u017c ca\u0142y \u015bwiat pszczelarski pragn\u0105\u0142by mie\u0107 takie sukcesy i osi\u0105gni\u0119cia, jak wspomniany pszczelarz (zak\u0142adam jednak, \u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 pszczelarzy nie jest \u015bwiadoma sukces\u00f3w czy w og\u00f3le istnienia pana Webstera). Proponuj\u0119 najpierw zapozna\u0107 si\u0119 z jego dorobkiem i w\u00f3wczas ewentualnie wyg\u0142asza\u0107 opinie na jego temat. Kirk Webster faktycznie traktuje roztocza jako \u201esprzymierze\u0144c\u00f3w\u201d – sprzymierze\u0144c\u00f3w w prowadzonej systematycznie selekcji naturalnej, kt\u00f3ra eliminuje z jego pasieki osobniki najs\u0142absze, podatne na choroby, nie radz\u0105ce sobie z bie\u017c\u0105cymi warunkami \u015brodowiskowymi. Warroza jest w jego pasiece papierkiem lakmusowym nieprzystosowania. Eliminacja nast\u0119puje w ca\u0142kowicie akceptowalnym procencie \u2013 podejrzewam, \u017ce ni\u017cszym, ni\u017c w niejednej pasiece, w kt\u00f3rej do zwalczania roztoczy u\u017cywa si\u0119 twardej chemii. Kirk Webster wymienia\u0142 r\u00f3wnie\u017c do\u015bwiadczenia z fi\u0144skim pszczelarzem Juhanim Lundenem, kt\u00f3ry nie zwalcza roztoczy od 2008 roku. Zainteresowanym proponuj\u0119 zapoznanie si\u0119 z publikacjami tego pszczelarza. Mo\u017cna z nich wyci\u0105gn\u0105\u0107 wiele ciekawych wniosk\u00f3w.<\/p>\n

Na koniec musz\u0119 stwierdzi\u0107, \u017ce obawy Pana Lasockiego dotycz\u0105ce eliminacji pszcz\u00f3\u0142 i olbrzymiej katastrofy ekologicznej i ekonomicznej powodowanej przez nasze Stowarzyszenie, s\u0105 stanowczo przesadzone, gdy\u017c jedynie garstka os\u00f3b podejmuje dzia\u0142ania w kierunku selekcji naturalnej pszcz\u00f3\u0142. Tym samym nic nie \u201ezagra\u017ca\u201d znacz\u0105cej wi\u0119kszo\u015bci ze wspomnianego w \u201ePolemice\u201d miliona dwustu tysi\u0119cy rodzin pszczelich. Osobi\u015bcie uwa\u017cam, \u017ce zar\u00f3wno ekonomia, jak i ekologia skorzysta\u0142yby na jednorazowym gwa\u0142townym odstawieniu chemii. Populacje pszcz\u00f3\u0142, wbrew pozorom, bardzo \u0142atwo si\u0119 odbudowuj\u0105 i mo\u017cna do tego wykorzysta\u0107 najr\u00f3\u017cniejsze metody gospodarki pasiecznej. Organiczni pszczelarze ameryka\u0144scy (np. Sam Comfort \u2013 http:\/\/anarchyapiaries.org\/<\/a>, czy Samuel Parker \u2013 http:\/\/www.tfb.podbean.com\/<\/a>) propaguj\u0105 na przyk\u0142ad metod\u0119 nazywan\u0105 przez nich \u201ePszczelarskim Modelem Ekspansji\u201d, polegaj\u0105c\u0105 na b\u0142yskawicznym namna\u017caniu rodzin pszczelich \u2013 jedn\u0105 rodzin\u0119 dziel\u0105 na maksymaln\u0105 liczb\u0119 ma\u0142ych odk\u0142ad\u00f3w (wr\u0119cz \u201eweselnych\u201d), kt\u00f3re do zimowli powoli dochodz\u0105 do si\u0142y. W ten spos\u00f3b mo\u017cna z jednej rodziny zrobi\u0107 nawet do dziesi\u0119ciu rocznie, co z naddatkiem rekompensuje bie\u017c\u0105ce straty (amerykanie nazywaj\u0105 to \u201eoutbreeding Varroa\u201d). Rzecz jasna, z takich rodzin miodu nie b\u0119dzie (a cz\u0119sto wymagaj\u0105 one wr\u0119cz karmienia) \u2013 wracamy wi\u0119c, niestety, do problemu \u201ejednego s\u0142oika\u201d… Wed\u0142ug do\u015bwiadcze\u0144 owych pszczelarzy, metoda ta pozwala na przestrzeni kilku lat doprowadzi\u0107 do bardzo wysokiej prze\u017cywalno\u015bci rodzin pszczelich, co z kolei umo\u017cliwia stworzenie pasieki ekonomicznie op\u0142acalnej, a nie wymagaj\u0105cej przy tym zwalczania roztoczy. W pszczelarstwie naturalnym problemem jest indywidualna wydajno\u015b\u0107 rodziny pszczelej i konieczno\u015b\u0107 ograniczenia intensywnych metod pasiecznych (argumenty ekonomiczne). Ale pasjonaci i amatorzy nie s\u0105 a\u017c tak zwi\u0105zani ekonomi\u0105, jak zawodowcy. Mog\u0105 prowadzi\u0107 w\u0142asn\u0105 selekcj\u0119 wspomagan\u0105 naturalnymi procesami, ale mog\u0105 r\u00f3wnie\u017c czerpa\u0107 z dorobku innych \u2013 wyb\u00f3r nale\u017cy do nich. Mam nadziej\u0119, \u017ce wraz ze wzrostem \u015bwiadomo\u015bci ekologicznej i pszczelarskiej, przy zakupie matek, b\u0119d\u0105 oni wybiera\u0107 te, maj\u0105ce ju\u017c za sob\u0105 \u201ew\u0105skie gard\u0142o ewolucyjne\u201d, a nie te, kt\u00f3re gwarantuj\u0105 \u201eo jeden s\u0142oik wi\u0119cej\u201d. W tym tkwi potencjalna si\u0142a idei pszczelarstwa naturalnego i na tym opiera si\u0119 nadzieja naszego Stowarzyszenia. Proces ten mo\u017cna roz\u0142o\u017cy\u0107 na lata, nie nara\u017caj\u0105c miliona rodzin pszczelich na \u201ehekatomb\u0119\u201d. Pszczelarze cz\u0119sto nie dostrzegaj\u0105 olbrzymich negatywnych zmian w genetyce pszczo\u0142y jakie spowodowali. Twierdz\u0105, \u017ce akceptuj\u0105 przyrod\u0119 i przyjmuj\u0105 wszystko to, co przyroda im daje. To przywodzi mi na my\u015bl cytat ameryka\u0144skiego przemys\u0142owca Henrego Forda, kt\u00f3ry pierwszy wprowadzi\u0142 ta\u015bmow\u0105 produkcj\u0119 do manufaktur, tworz\u0105c tym samym nowoczesn\u0105 fabryk\u0119: \u201eMo\u017ce sobie pan za\u017cyczy\u0107 samoch\u00f3d w ka\u017cdym kolorze, byle by by\u0142 to czarny\u201d. Pszczelarze r\u00f3wnie\u017c akceptuj\u0105 natur\u0119 tylko w\u00f3wczas, gdy pszczo\u0142y spe\u0142niaj\u0105 ich oczekiwania: s\u0105 miodne, \u0142agodne, nierojliwe, a ich rozw\u00f3j w sezonie jest szybki i przewidywalny. Niegdy\u015b pszczo\u0142a taka nie by\u0142a. Pozwol\u0119 sobie zako\u0144czy\u0107 ten artyku\u0142 nawi\u0105zaniem do zako\u0144czenia \u201ePolemiki\u201d. Autor pisze: \u201eW obecnej sytuacji obawiam si\u0119, \u017ce zach\u0119caj\u0105 Panowie do zrobienia kroku naprz\u00f3d przez kogo\u015b, kto stoi nad przepa\u015bci\u0105\u201d. Ot\u00f3\u017c czasem trzeba skoczy\u0107 w przepa\u015b\u0107, aby rozwin\u0105\u0107 skrzyd\u0142a.<\/p>\n

Bart\u0142omiej Maleta<\/strong><\/h3>\n

Stowarzyszenie Pszczelarstwa Naturalnego \u201eWolne Pszczo\u0142y\u201d<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Artyku\u0142 zosta\u0142 opublikowany w majowym numerze miesi\u0119cznika “Pszczelarstwo” 05\/2016   W marcowym numerze \u201ePszczelarstwa\u201d ukaza\u0142 si\u0119 artyku\u0142 pana Marka Lasockiego pod tytu\u0142em \u201ePolemika\u201d. Autor odnosi si\u0119 do napisanych przeze mnie oraz \u0141ukasza \u0141apk\u0119 artyku\u0142\u00f3w, kt\u00f3re zosta\u0142y opublikowane w numerach \u201ePszczelarstwa\u201d w listopadzie i grudniu poprzedniego roku. Ciesz\u0119 si\u0119, \u017ce zosta\u0142a podj\u0119ta dyskusja na ten kontrowersyjny […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_links_to":"","_links_to_target":""},"categories":[27,18],"tags":[17,14],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1145"}],"collection":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1145"}],"version-history":[{"count":11,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1145\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1168,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1145\/revisions\/1168"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1145"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1145"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/wolnepszczoly.netlify.app\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1145"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}